نورنیوز-گروه بین الملل: اوضاع سوریه پیچیده‌تر از آن است که در ظاهر به نظر می‌رسد. این سرزمین عملاً به صحنۀ رقابت بین سازمان‌های امنیتی ترکیه و اسرائیل درآمده است. درحالی‌که هدف اصلی ترکیه تثبیت دولت هیئت تحریرالشام در سوریه است، اسرائیل دامن زدن به منازعات قومی و مذهبی در آن کشور و تبدیل سوریه به چند واحد مجزا را به سود خود می‌داند.
درگیری‌های خونین در شهرهای ساحلی سوریه تلفات سنگینی در بین غیرنظامیان به جا گذاشته است. قربانیان عمدتاً از فرقۀ مذهبی علوی‌ها هستند. علوی‌ها پایگاه اصلی دولت بعثی سوریه به رهبری خاندان اسد بودند.
با سقوط دولت بشار اسد، علوی‌ها اینک نه‌فقط قدرت و نفوذ خود را در سطح ملی از دست داده‌اند بلکه به صورت هدفی برای حمله و تهاجم شبه‌نظامیان وابسته به دولت هیئت تحریرالشام به رهبری احمد الشرع درآمده‌اند.
پس از کشتار بیش از هزار نفر در شهرهای طرطوس و لاذقیه که حدود 700 تن از آنان غیرنظامی بوده‌اند، احمد الشرع حاکم جدید سوریه از تشکیل کمیسیونی برای تحقیق در این باره خبر داده و در عین حال آنچه را که «بقایای رژیم پیشین» نامیده به مجازات تهدید کرده است.
آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی «شبه‌نظامیان اسلامگرای خارجی» را مسئول قتل‌عام غیرنظامیان علوی در منطقۀ ساحلی دانسته‌اند و دولت احمد الشرع را به کنترل و مجازات آنها فرا خوانده‌اند.
گفته می‌شود که حدود 30 درصد از شبه‌نظامیان وابسته به هیئت تحریرالشام «جنگجویان جهادی خارجی» هستند که از قفقاز و آسیای میانه و حتی افغانستان و پاکستان به سوریه رفته‌اند و پیش از این با جبهه النصره، نیای تشکیلاتی هیئت تحریرالشام و سازمان القاعده همکاری داشته‌اند.
این جنگجویان تعصبات فرقه‌ای خشونت‌آمیزی دارند و علوی‌ها را نیز به دلیل اعتقادات غلوآمیزشان خارج از دایرۀ مسلمانان تلقی می‌کنند. اشارۀ کشورهای غربی به این جنگجویان جهادی خارجی به‌عنوان عامل کشتار علوی‌ها در منطقۀ ساحل، در حقیقت از علاقۀ آنان برای ایجاد حد فاصلی بین دولت احمد الشرع و جنایت انجام شده پرده برمی‌دارد.
کشورهای غربی تاکنون رفتار بسیار احتیاط‌آمیزی با دولت تحریرالشام داشته‌اند و امیدوارند که این دولت با فاصله گرفتن از گرایش‌های مذهبی و سیاسی افراطی خود، دولتی فراگیر و معتدل در سوریه تأسیس کند و با حذف جنگجویان جهادی از پیکر نظامی خود، ثبات و نظم را به سوریه برگرداند.
دولت تحت رهبری احمد الشرع به طور مشخص مورد حمایت قاطع ترکیه و شماری از کشورهای عرب است. دولت رجب طیب اردوغان از احتمال بی‌ثباتی سوریۀ تحت کنترل و ادارۀ هیئت تحریرالشام به شدت اظهار نگرانی می‌کند و ظاهراً بر این باور است که جمهوری اسلامی و گروه‌های متحدش در عراق و لبنان، از طریق حمایت از کردها و علوی‌های سوریه در صدد متزلزل کردن دولت احمد الشرع هستند.
از همین رو، هاکان فیدان، وزیر خارجۀ ترکیه که معمار اصلی تحولات پشت پردۀ سوریه در ماه‌های اخیر به شمار می‌رود، به صراحت ایران را به تلافی‌جویی تهدید کرده است. این در حالی است که ایران و حزب‌الله لبنان هرگونه دخالت خود را در ناآرامی‌های منطقۀ ساحل قویاً رد کرده‌اند و ادعاهای مطرح‌شده در این باره را بی‌پایه و اساس و دانسته‌اند.
آنچه اما در این میان معادله را سخت پیچیده می‌کند، موضع اسرائیل در برابر دولت تحت رهبری هیئت تحریرالشام است. اعضای دولت بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، در توصیف دولت احمد الشرع از واژه‌های بسیار تند و گزنده‌ای استفاده می‌کنند و آن را دولتی غیرمنتخب و تروریست و جنایتکار و تهدیدی علیه امنیت دولت عبری قلمداد می‌کنند.
همزمان اسرائیل از ابتدای به قدرت رسیدن هیئت تحریرالشام در سوریه، ضمن انهدام انبارهای تسلیحات استراتژیک و پایگاه‌های دریایی و هوایی آن کشور، به طور پیوسته دایرۀ حضور و نفوذ خود را در جنوب سوریه گسترش داده و علاوه بر اشغال منطقۀ حائل، قلۀ جبل‌الشیخ را هم به پایگاه دیده‌بانی ارتش خود تبدیل کرده است.
افزون بر این، دولت نتانیاهو در هیئت مدافع اقلیت‌های قومی و مذهبی سوریه ظاهر شده و با تأکید بر ضرورت رعایت حقوق دروزی‌ها و علوی‌ها و مسیحی‌ها و کردها، بر لزوم غیرنظامی شدن سه استان قنیطره، سویدا و درعا در بخش جنوبی سوریه اصرار می‌ورزد.
درحالی‌که دولت نتانیاهو هیچ حق و حقوقی برای مردم فلسطین در سرزمین مادری خود قائل نیست و در پی اخراج فلسطینی‌ها از نوارغزه و در صورت امکان از کرانۀ باختری است، دفاع قاطعانه و پرشور و حال آن از علوی‌ها و دروزی‌ها و کردها و مسیحی‌های سوریه از هر جهت ریاکارانه به نظر می‌رسد.
در واقع، دولت اسرائیل تأمین امنیت درازمدت خود را در سوریه مستلزم تبدیل این کشور به چند کانون سیاسی جدا از هم می‌بیند و دفاع از حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی را زمینه‌ای برای کمک به این منظور تصور می‌کند.
بر همین مبنا گیدئون سعار وزیر خارجۀ اسرائیل، در محکومیت کشتار علوی‌ها در منطقۀ ساحلی سوریه شدیدترین الفاظ را به کار گرفته و برخلاف دولت‌های غربی، گروه هیئت تحریرالشام را مسئول کشتار دانسته است. سعار در عین حال کشورهای اروپایی را به حمایت از اقلیت‌های مذهبی و قومی سوریه و محکوم کردن دولت احمد الشرع فرا خوانده است.
بدین ترتیب، اوضاع سوریه پیچیده‌تر از آن است که در ظاهر به نظر می‌رسد. این سرزمین عملاً به صحنۀ رقابت بین سازمان‌های امنیتی ترکیه و اسرائیل درآمده است. درحالی‌که هدف اصلی ترکیه تثبیت دولت هیئت تحریرالشام در سوریه است، اسرائیل دامن زدن به منازعات قومی و مذهبی در آن کشور و تبدیل سوریه به چند واحد مجزا را به سود خود می‌داند.
این وضعیت قاعدتاً احتیاط بیشتری از جانب دستگاه‌های تبلیغاتی جمهوری اسلامی را در برابر تحولات سوریه طلب می‌کند؛ به‌خصوص اینکه طرف‌های رقیب در آن کشور، میل خود را برای نسبت دادن هر اتفاق بی‌ثبات‌کننده‌ای در آنجا به ایران و گروه‌های همسویش در منطقه پنهان نمی‌کنند.
*فعال سیاسی اصلاح طلب