نورنیوز ـ گروه فرهنگ و جامعه: چهل و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر در حالی از 27 دی ماه آغاز شده است که افتتاحیه رسمی آن، روز اول بهمن در تالار دکتر ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد. در شرایطی که جشنواره سال پیش، به دلیل اتفاقات پاییز 1401 ، شرایطی خاص و چه بسا گستره‌‌‌‌ای محدودتر داشت امسال در فضایی متفاوت، خانواده تئاتر به عنوان «هنر اندیشه ورز» بضاعت خود را روی صحنه به نمایش خواهد گذاشت. جشنواره چهل و دوم با شعار «امید، نشاط، همدلی» تا روز 12 بهمن در سالن‌های اصلی نمایش تهران برگزار خواهد شد.
آنچه در جشنواره امسال می‌بینیم
آن طور که مهدی حامد سقائیان، دبیر جشنواره چهل و دوم تئاتر فجر اعلام کرده است، جشنواره امسال در 12 بخش برگزار می‌شود که 5 بخش آن جدید است. بخش‌های دانشجویی، تئاتر تلویزیونی، هویت ملی، غزه، و فراگیر برای نخستین بار است که در جشنواره چهل و دوم تئاتر فجر برگزار می‌شوند. از بین این بخش‌ها تله‌تئاتر چند سال تعطیل بوده و امسال به جشنواره بازگشته است.
در بزرگ ترین رویداد نمایشی کشور،امسال ۳۴ نمایش در مسابقه تئاتر ایران، و۲۵ نمایش در بخش دانشجویی رقابت می‌کنند. ۳۳ نمایش هم در بخش خیابانی اجرا و ۱۱ نمایش در بخش رادیو تئاتر رقابت می‌کنند که این بخش از ۲۷ دی آغاز‌شد. در بخش بین‌المللی نیز کشورهای ارمنستان، یونان، تاجیکستان، عراق و ایتالیا حضور دارند. بخش هویت ملی به شهدا و قهرمانان ملی همچون سردار شهید قاسم سلیمانی و ملک الشعرای بهار می‌پردازد. در بخش غزه ۹ نمایش حضور دارد و در بخش فراگیر (معلولان) با کمک سازمان بهزیستی ۲۱ نمایش رقابت می‌کنند. در بخش تئاتر دانشجویی ۲۵ نمایش و یک نمایش مهمان حاضر هستند. در بخش پژوهش نیز، ۳ سخنران ایرانی و ۲ سخنران بین‌المللی حضور دارند.
یکی از بخش‌های ابتکاری جشنواره تئاتر امسال،ایجاد بخشی با عنوان "فراگیر" است که مختص ناشنوایان،نابینایان،و افراد دارای معلولیت ذهنی است. این بخش با حضور ۲۱ اثر که ۱۴ کار در بخش صحنه‌ای و ۷ کار در بخش خیابانی شرکت دارند، با داوری جداگانه و اختتامیه‌ای جدا برگزار می‌شود. در بخش نمایشنامه هم از بین 379 اثر رسیده به دبیرخانه، در نهایت ۵ نمایشنامه انتخاب شده و در اختتامیه جشنواره جوایز به آنها اهدا می‌شود و پس ازجشنواره به شکل کتاب منتشر خواهد شد.
سینما پادشاه است،تئاتر ملکه
تئاتر، هنری اصیل، پایه ای،و البته غریب و مظلوم است. هرچند هنری که بر جهان امروز سیطره دارد و مثل پادشاه یک امپراتوری بی رقیب، هنر و حتی سیاست و اقتصاد جهان را زیر نگین دارد اما شک نیست که در وزانت و وجاهت فرهنگی، با تئاتر قابل قیاس نیست. اگر سینما امروز پادشاه هنرها شده است تئاتر به عنوان مادر هنرها همواره در حکم ملکه مادر اقلیم هنر و فرهنگ شناخته می‌شده است. به این اعتبار، تحرک و پویایی این هنر به طور قهری سایر شاخه‌های هنری را نیز به حرکت و هیجان وامی دارد. بسیاری از چهره‌های شاخص و نمایان سینما، شکل گیری هویت و مهارت هنری خود را مدیون فعالیت در تئاتر هستند. این در حالی است که در ایران امروز،و بلکه در تمام اقلیم‌های فرهنگی جهان، حجم گردش مالی سینما بارها و بارها بیش از گردش مالی حوزه تئاتر است. اگر طبق آمار اعلامی، سینمای ایران در 10 ماه اول سال 1402، درآمدی در حد 1000 میلیارد تومان تولید کرده است تئاتر درهمین بازه زمانی شاید به یک درصد این مبلغ هم دست نیافته باشد. از این جهت، نهادهای متولی حوزه فرهنگ باید با رویکردهای حمایتی بدون مداخله مستقیم، در تقویت بنیه و بضاعت تئاتر و گروه‌های تئاتری اقدام کنند.
جشنواره، بستر کشف استعدادها
یکی از مجاری حمایت از هنر تئاتر، برگزاری جامع و سالم جشنواره‌های سالانه است. تقریبا سالی نیست که از دل این جشنواره‌‌‌ها استعدادهای درخشان و خیره کننده‌‌‌‌ای بروز نکنند. مروری بر جشنواره‌های سالیان دور به خوبی نشان می‌دهد که هردهه تئاتر کشور، در تسخیر جوانان مستعدی بوده است که از رقابت‌های جشنواره‌‌‌ها بیرون می‌آمده اند. «از دهه هفتاد و با گسترش و رونق فعالیت‌های نمایشی، گروه پرشماری از کارگردانان خلاق کشورمان به واسطه جشنواره تئاتر فجر و جوایز آن به جامعه هنری و مخاطبان معرفی شدند. در آن مقطع نام‌هایی چون ، حمید امجد، کورش نریمانی، کیومرث مرادی، نادر برهانی مرند، محمد یعقوبی، ریما رامین‌فر، حسن معجونی، آرش آبسالان، شهره سلطانی، سیما تیرانداز، محسن علیخانی، حمیدرضا آذرنگ، محمد رضایی‌راد و ... برای اهالی تئاتر تداعی‌گر جوانان مستعدی بود که نام‌شان تضمین‌کننده کیفیت یک اثر نمایشی محسوب می‌شد.
از نیمه دوم دهه هفتاد نام‌های دیگری هم به این لیست اضافه شدند و چهره‌هایی همچون حسین کیانی، حمید پورآذری، جلال تهرانی، حامد محمد طاهری، افروز فروزند، علی اصغر دشتی، نیما دهقان و ... به عنوان دیگر چهره‌های جوان و بااستعداد به جامعه هنری معرفی شدند. در این مقاطع، اجرای نمایش‌هایی همچون «پچپچه‌های پشت خط نبرد»، «چند حکایت از حکایت‌های رحمان»، «سعادت لرزان مردمان تیره‌روز»، «خروس»، «مجلس شهادت‌خوانی قدمشاد مطرب در تهران»، «مصاحبه»، «نیلوفر آبی»، «کمدی شب سیزدهم»، «شب‌های آوینیون»، «رژیسورها نمی‌میرند»، «شعبده و طلسم»، «خرس و خواستگاری»، «یک نوکر و دو ارباب»،«سیاها»، «نفر تی تی»، «کفتر به توان دو» و ... به تنور جشنواره تئاتر فجر گرما و شور و حال بخشید.
اوایل دهه هشتاد جوانان دیگری به این گروه افزوده شدند و این چنین بود که در فضای تئاتر نام‌هایی همچون امیررضا کوهستانی، محمد عاقبتی، رضا گوران، همایون غنی‌زاده، رضا ثروتی، سجاد افشاریان، آروند دشت آرای، علی نرگس نژاد، خسرو امیری، ابراهیم پشت‌کوهی، مهرداد کورش‌نیا و ... دیگر چهره‌هایی بودند که با گرفتن جوایز خود از جشنواره تئاتر فجر، هم به این جشنواره شور و هیجان می‌بخشیدند و هم از آن اعتبار می‌گرفتند. اجرای نمایش‌هایی همچون «رقص روی لیوان‌ها»، «کلفت‌ها»، «می‌بوسمت و اشک»، « دن کیشوت»، «یرما»،«ددالوس و ایکاروس»، «کالیگولا»، «مکبث»، «عروسی شغال»، «خیال روی خطوط خاکستری»، «آواز ستاره‌ها»، «وقتی فرشته خواب سگ می‌بیند» و ... از جمله آثاری بود که با اقبال تماشاگران و داوران جشنواره تئاتر فجر مواجه شد.
این روند ادامه پیدا کرد تا در دهه ۹۰ جوانان دیگری به واسطه جشنواره تئاتر فجر به بدنه حرفه‌ای تئاتر کشور اضافه شدند. سید محمد مساوات، اشکان خیل‌نژاد، سمانه زندی‌نژاد، جابر رمضانی،ْ یوسف باپیری و ... از جمله این جوانان مستعد بودند که اغلب از دل جشنواره تئاتر دانشگاهی به جشنواره تئاتر فجر معرفی شدند. در این مقطع نمایش‌هایی همانند «بیگانه در خانه»، «به مراسم مرگ داداش خوش آمدید» و ... جوایز و موفقیت‌هایی را در جشنواره تئاتر فجر به دست آوردند.»(ایسنا / اول بهمن 1402)
هرچند تجربه دل آزار و تلخ کرونا،بسیاری از فعالیت‌های نمایشی را با اخلال مواجه کرد و فعالان این حوزه را به انفعال کشاند اما اکنون با فاصله گرفتن از آن تجربه تلخ باید سیاستگذاری در عرصه تئاتر را به گونه‌‌‌‌ای انجام داد که استعدادهای نو و جوان در هنر نمایش، صحنه را در اختیار بگیرند. خبرهایی که از جشنواره امسال به گوش می‌رسد حکایت از تحولاتی مثبت دارد. طبق شنیده‌‌‌ها گروه‌های تئاتری شهرستان‌‌‌ها و استان‌‌‌ها با بضاعتی بیشتر و بهتر ظاهر شده اند و حتی از گروه‌های نمایشی تهران دست شان پرتر به نظر می‌رسد. در عرصه متون،اقبال به نمایشنامه‌های بومی بیشتر از قبل شده است. همین رغبت به نمایشنامه نویسان ایرانی می‌تواند به گرم تر شدن تنور نمایش‌های بومی بینجامد. باید امیدوار بود جشنواره چهل و دوم تئاتر فجر مثل دوره‌های درخشان سالیان دورش، استانداردهای هنر نمایش در ایران را چند گام به جلو ببرد.
نورنیوز