فریب دلار قوی را نخورید؛ دنیای پسا دلار در راه است

سایر رسانه‌ها: یکی از مهم‌ترین مباحث حال روز جهان، شکست قریب الوقوع هژمونی دلار و آمادگی قدرت‌های اقتصادی برای ورود به جهان پسا دلاری است که میزان اهمیت آن تا به حدی است که روزانه چندین سرمقاله و مصاحبه با متفکران و متخصصان اقتصادی در سراسر دنیا در باب همین مسئله، صورت می‌گیرد.

از همین روی، در پرونده‌ی جدید پژوهشی سایت ایبنا با عنوان " آنچه که از جهان پسا دلار باید بدانیم"، به سراغ تحلیل‌های داغ این عرصه می‌رویم و از گوشه و کنار جهان، اظهار نظر‌ها و یادداشت‌های محققین و سیاسیون این عرصه را کنکاش می‌کنیم.

در اولین بخش از این پرونده، به سراغ سرمقاله‌ی فایننشال تایمز در تاریخ ۱۴ مارچ ۲۰۲۳ می‌رویم. این سرمقاله توسط روچیر شارما سرمایه گذار و ستون نویس فایننشال تایمز به رشته تحریر درآمده است. او رئیس تجارت کمپانی بین‌المللی راکفلر کپیتال و سرمایه‌گذار بازار‌های نوظهور در مدیریت سرمایه‌گذاری مورگان استنلی است. با توجه به حساسیت این موضوع در جامعه جهانی، گزارشگر ویژه شبکه CNBC نیز در مصاحبه‌ای با روچیر شارما، ابعاد گسترده‌ی این مسئله را بررسی کرده است که سعی بر آن داریم در این یادداشت، به هر دو فضا بپردازیم.

آیا حقیقتا، کاهش سلطه دلار و جهان پسا دلاری در راه است؟

شاخص دلار در ابتدای سال میلادی جدید به بالاترین حد خود در ۲۰ سال اخیر رسیده است، بنابراین ممکن است این گفته‌های من عجیب به نظر برسد و به ظاهر، زمان مناسبی برای صحبت در مورد کاهش ارزش و قدرت دلار در جهان نباشد، اما فکر می‌کنم می‌توان به نگاهی به تاریخ اقتصادی ایالات متحده استدلال کرد که جها پسا دلاری در راه است.

ممکن است از منظر بسیاری از تحلیلگران، جایگاه دلار در عرصه جهانی در حال حاضر خوب باشد. اما همه چیز می‌تواند به سرعت در دنیای امروز تغییر کند. قدرت زودگذر است و این شامل قدرت‌های اقتصادی نیز می‌شود.

امروز، همه چیز بر روی کاغذ به نفع دلار رقم خورده است و از دیدگاه بدبین‌ترین پژوهشگر اقتصاد سیاسی نیز سقوط دلار و پایان سلطه‌ی انحصاری آن در آینده‌ی نزدیک ناممکن باشد. زیرا در این ماه، زمانی که دلار به سطوحی بالای تاریخی افزایش یافت که آخرین بار در حدود ۲۰ سال پیش مشاهده شده بود، تحلیلگران دوباره شروع به مطرح کردن استدلال قدیمی تینا (استدلالی که بیان می‌دارد جایگزینی برای دلار وجود ندارد) برای پیش بینی سود‌های بیشتر در آینده نزدیک در سال ۲۰۲۳ برای دلار قدرتمند، نمودند.

اما اگر با نگاهی همه جانبه و واقع بینانه با چشم اندازی به دوره‌های مشابه قبلی در روند تاریخی دلار به این موضوع بنگریم، آنچه دو دهه پیش متناسب با شرایط امروز برای دلار اتفاق افتاد، دلار را در لحظه‌ی سقوط پس از یک نقطه اوج نشان می‌دهد تا آمادگی برای افزایش ارزش بیشتر؛ حتی هنگامی که ۲۰ سال پیش، سهام ایالات متحده در "رکود دات کام" سقوط کرد، دلار به افزایش خود ادامه داد و این امر درست قبل از زمانی بود که دلار وارد روند نزولی شود که از سال ۲۰۰۲ آغاز و شش سال به طول انجامید؛ و حالا امروز به نظر من، نقطه عطف مشابهی با همان شرایط در ارتباط با دلار نزدیک است و فکر می‌کنم این بار، کاهش ارزش پول ایالات متحده می‌تواند حتی بیشتر و طولانی‌تر رقم بخورد.

به همین سبب است که معتقدم حقیقتا، کاهش سلطه دلار و جهان پسا دلاری در راه است.

آنچه که دلایل و نشانه‌های شکست هژمونی دلار را نمایان می‌کند

برخلاف بسیاری از تحلیلگران که استدلال می‌کنند دلار به تقویت خود ادامه خواهد داد، اما به چند دلیل مهم، من معتقدم که دلار در آستانه کاهش شدید است.

کسری حساب جاری ایالات متحده، بوی سقوط دلار می‌دهد

به گفته شارما، عدم تعادل اساسی در حساب جاری آمریکا، نوید خوبی برای دلار نیست و این روند اقتصادی خاص می‌تواند نشانه رکود قریب الوقوع دلار باشد. کسری حساب جاری ایالات متحده اکنون به آستانه ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور نزدیک شده است. آخرین بار این اتفاق در ۱۹۶۰ میلادی در آمریکا رخ داد که اندکی قبل از آغاز روند طولانی نزول دلار بوده است. همچنین در نمونه‌های مشابه، ایجاد چنین وضعیتی در حساب جاری کشور‌های بحران خیزی نظیر اسپانیا، پرتغال و ایرلند، پول ملی آن‌ها را به شدت تضعیف کرده است؛ لذا این موضوع، یک سیگنال قابل اعتماد قوی است که نشان می‌دهد مشکلات مالی آتی ایالات متحده پیرامون دلار در راه است.

بدهی خارجی ایالات متحده در مرز انفجار است

ایالات متحده اکنون به طور خالص، ۱۸ تریلیون دلار به جهان بدهکار است. این حجم، نشان دهنده ۷۳ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. این مقدار بسیار بالاتر از آستانه ۵۰ درصدی است که اغلب بحران‌های ارزی و دلاری تاریخ اقتصاد آمریکا را موجب شده است. پس این امر می‌تواند، گواه دیگری بر امکان شکست هژمونی دلار در آینده‌ی پیش رو باشد.

نقطه اوج برتری دلار نسبت به همتایان خود و خطر سقوط آزاد

به گفته شارما، با توجه به رشد اقتصادی یا عدم تعدیل در سال‌های اخیر در ایالات متحده، ارزش دلار در برابر سایر ارز‌های اصلی در حال حاضر ۲۰ درصد بالاتر از روند بلندمدت خود قرار دارد است. از دهه ۱۹۷۰، روند صعودی معمول در چرخه دلار حدود هفت سال به طول انجامیده است در حالیکه رشد فعلی در یازدهمین سال خود قرار دارد. این ثبات بیش از حد دلار در نقطه اوج برتری نسبت به همتایان خود، می‌تواند نگرانی آفرین و نشان از آمادگی برای سقوط آزاد باشد.

کندی رشد اقتصادی ایالات متحده؛ بستر ساز کاهش مرجعیت دلار

در انتهای دهه ۹۰ میلادی و ابتدای هزاره‌ی جدید، ایالات متحده به طور قابل توجهی سریع‌تر از نرخ متوسط سایر اقتصاد‌های توسعه‌یافته، رشد کرد، اما در سال‌های پس از آن و منتهی به امروز، این آهنگ رشد، در آستانه‌ی کندتر شدن از همتایان اروپایی و جهانی خود قرار دارد. این مسئله نشان از رکود در اقتصاد آمریکا دارد. به گفته شارما، زمانی که اقتصاد ایالات متحده نسبت به سایر نقاط جهان کند می‌شود، سرمایه گذاران تمایل شدیدی برای دوری از دلار دارند دارند و تاریخ اقتصادی آمریکا نشان داده که همین امر، معمولاً ارزش دلار را پایین آورده است.

شرایط امروز دلار، به وضعیت ترکیدن حباب دات کام شبیه است

همان طور که در ابتدای این مقاله اشاره شد، بیش از دو دهه‌ی پیش، هنگامی که سهام ایالات متحده در "رکود دات کام" سقوط کرد، دلار پس از یک دوره افزایش، وارد روند نزولی شدید ۶ ساله از سال ۲۰۰۲ شد. از نظر شارما، نقطه اوج مشابه همین شرایط برای اقتصاد آمریکا نزدیک است، اما این بار، کاهش ارزش دلار ایالات متحده می‌تواند طولانی‌تر شده و به سقوط آن بی انجامد.

ارز‌های جایگزین دلار، در حال ظهورند

شارما خاطرنشان می‌کند که از نقطه نظر تاریخی، دلار از قرن پانزدهم، مسلط‌ترین و غالب‌ترین واحد پولی جهان بوده است و به طور متوسط به مدت ۹۴ سال این وضعیت را حفظ کرده است. دلار بیش از ۱۰۰ سال است که به عنوان ارز ذخیره جهانی عمل کرده است.

در این سال ها، دلار بار‌ها به سبب ضعف رقبای خود، نظیر بحران‌های مالی مستمر منطقه یورو، تقویت شده است. در حالی که به نظر می‌رسد هیچ ارزی وجود ندارد که بتواند دلار را از میدان بین المللی خارج کند، اما باید قبول کنیم که ارز‌های جایگزین در حال ظهور و افزایش هستند.

به غیر از ۴ ارز اصلی امروز جهان، یعنی دلار آمریکا، یورو، ین ژاپن و پوند بریتانیا، دسته‌ای دیگر از ارز‌ها در سال‌های اخیر، بویژه در طول همه گیری کرونا، مجال جولان در عرصه بین الملل پیدا کرده اند. رنمینبی (یوان دیجیتال چین)، دلار کانادا، دلار استرالیا و فرانک سوئیس که زمانی در سال ۲۰۰۱، ۲ درصد از ذخایر جهانی را تشکیل می‌دادند، اکنون به مرز بیش از ۱۰ درصد رسیده اند. همین امر باعث شد سهم دلار از ذخایر ارز خارجی در جهان در حال حاضر به ۵۹ درصد برسد که کمترین میزان از سال ۱۹۹۵ است.