نورنیوز-گروه بین‌الملل: به دنبال افزایش خشونت‌ها، سقوط ولسوالی‌ها، خروج نیروهای خارجی به رهبری امریکا و تعلیق مذاکرات صلح، خبرگزاری صدای افغان(آوا) گفتمان تحلیلی «مقاومت یا صلح با طالبان؟! بررسی اما و اگرهای چگونگی تعامل با طالبان و آینده صلح در افغانستان» را با حضور دیپلمات‌های پیشین، اساتید دانشگاه و کارشناسان مسایل افغانستان برگزار کرد. شرکت‌کنندگان این گفتمان که دو نوع دیدگاه متفاوت را مطرح کردند، اکثرا با تأکید بر اینکه طالبان تغییر نکرده و برخی با بیان اینکه طالبان تغییر کرده‌اند، اما تصریح کردند که رهبران افغانستان نباید به دام توطئه های تازه امریکا بیافتند و کشور را به سمت جنگ داخلی و تجزیه هدایت کنند.
در ابتدای این گفتمان تحلیلی که امروز یکشنبه، 13 سرطان در دفتر نمایندگی خبرگزاری آوا در تهران برگزار شده‌بود، صادقی‌زاده نیلی؛ نماینده پیشین مردم دایکندی در مجلس با ارسال یک پیام تصویری، گفت که طالبان در دایکندی ۱۵ تا 20 خانه را تخریب کرده‌اند، دست به چور و چپاول و تخریب منازل مسکونی زده اند و هزاران نفر آواره شده اند.
وی افزود که طالبان همچنین برای بازگشت مردم به مناطق‌شان شرایطی را وضع کرده‌اند که یکی از آنها باز گذاشتن دروازه خانه‌های مردم است؛ چیزی که به باور صادقی‌زاده نیلی، موجب نگرانی درباره غارت و حتی تجاوز به نوامیس مردم شده است.
او در ادامه تآکید کرد که شیعیان اهل جنگ و تجاوز نیستند، همیشه در حالت دفاع بوده اند؛ اما راهی برای تعامل با طالبان وجود ندارد؛ زیرا طالبان در عمل تغییر نکرده اند. در دهه 70 شیعیان توسط طالبان قتل عام شدند. در دوران جدید هم در میدان وردک، دره قیاق غزنی و... شیعیان در مسیرها تیرباران شدند، مساجد، تکایا، مراکز رسانه ای، فرهنگی و آموزشی، شفاخانه ها و... مردم شیعه به نام مذهب و نژاد کشته شدند.
نماینده پیشین پارلمان افزود: با این حال، ما آماده تعامل هستیم؛ ولی در «حکومت متمرکز اسلامی» طالبان، راه تنفس مردم بسته می شود. از این نظر تعامل با طالبان مساوی با اسارت است.
به باور وی، باید به مردم اجازه تعیین سرنوشت خود از سوی طالبان داده شود. در غیر آن تسلیمی و اسارت به نام تعامل ممکن نیست. طالبان با یک سیاست روشن وارد تعامل با جامعه تشیع شوند.
او درباره حکومت هم گفت که تحت فشار مردم، علما، جامعه مدنی و... حکومت مرکزی مجبور شد به دایکندی توجه کند، مهمات و امکانات نظامی و... بفرستد؛ اگرچه هنوز مشکلاتی وجود دارد.
صادقی‌زاده نیلی در پایان تصریح کرد که در مناطق مرکزی، مردم پیشگام اند نه حکومت؛ بنابراین حکومت باید از مردم حمایت کند؛ زیرا آنها حامی نظام هستند.
موضع رسمی جمهوری اسلامی با مواضع کارشناسی باید تفکیک شود/ در افغانستان بحث شیعه و سنی نداریم
دکتر ابوالفضل ظهره‌وند؛ سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در کابل هم که در این گفتمان سخن می‌گفت، با اشاره به حواشی و واکنش‌هایی که اخیرا پیرامون مواضع برخی کارشناسان ایرانی درباره مسایل افغانستان شکل گرفته، تصریح کرد: موضع رسمی جمهوری اسلامی با مواضع کارشناسی باید تفکیک شود.
او همچنین گفت که در افغانستان بحث شیعه و سنی نداریم. ملت و مردم و نظام سیاسی افغانستان برای ایران مساله است نه اقوام. تعامل یا تخاصم هزاره ها یا شیعیان و سایر اقوام با طالبان موضوع بحث نیست.
به باور این دیپلمات پیشین، تغییرات طالبان با تغییرات محیط اجتماعی امروز افغانستان فرق دارد و تغییرات طالبان عقب‌تر از این تغییرات است. هژمونی طلبی طالبان تغییری نکرده است. ارتباط شان با القاعده و داعش تغییری نکرده و بحث از امیرالمومنین و امارت و... همچنان پا برجاست. پس طالبان تغییر نکرده‌اند، فقط هوشمندتر شده اند.
ظهره‌وند افزود: رابطه طالبان با پاکستان قابل اغماض نیست. رهبران طالبان هنوز در پاکستان هستند. پاکستان باید پاسخگو باشد. وقتی طالبان همه مرزها را می بندند به جز پاکستان، این پرسش برانگیز است و نشانگر وابستگی و همبستگی طالبان و پاکستان می باشد.
طالبان را نشناختیم و اشتباه کردیم؛ حالا هم شاید اشتباه می کنیم
دکتر سید حسام رضوی؛ مسئول بخش افغانستان خبرگزاری تسنیم ایران هم دیگر میهمان این گفتمان بود. او هم گفت: طالبان تغییر نکرده اند. صد درصد حکومت را می خواهند. انتخابات را قبول ندارند. دموکراسی را حرام می دانند. امارت و امیرالمؤمنین همچنان از اولویت های آن گروه است.
به باور وی، «طالبان را نشناختیم و اشتباه کردیم؛ حالا هم شاید اشتباه می کنیم».
با این حال، از دید رضوی، طالبان بخشی از واقعیت است. درست ترین نقش را ایران بازی می کند؛ یعنی عدم مداخله مستقیم و تلاش برای گفتگوی همه گروه ها با همدیگر.
او همچنین درباره اینکه چرا جنگ جدی با طالبان صورت نمی گیرد در حالی علیپور و دیگران در مناطق مرکزی کشور مسلح هستند، گفت: چون جنگ شیعه و سنی نیست. از دید وی، جنگ شیعه و سنی، ایران را درگیر می کند. از این موضوع باید جلوگیری شود.
این کارشناس مسایل افغانستان همچنین تصریح کرد که موضوع طالب نیست، موضوع اصلی امریکایی ها هستند.
طالبان به دین خدا باور ندارند/ چرا به تعهدات خود پس از خروج امریکا عمل نکردند
دکتر مجتبی نوروزی؛ معاون پیشین رایزن فرهنگی سفارت ایران در کابل نیز در این گفتمان با اشاره به پیام رهبر انقلاب اسلامی ایران درباره طالبان و تحولات افغانستان در سال ۷۷ گفت این پیام فصل الخطاب است. در این پیام ذلت نیست.
او با اشاره به اظهارات بحث‌برانگیز دکتر سید حسام رضوی درباره پیروی طالبان از فقه حنفی و ضد شیعه نبودن آن گروه، گفت که طالبان به دین خدا باور ندارند و برای اثبات این ادعا افزود: چرا به تعهد خود برای مذاکره پس از خروج عمل نکردند؟ چون مسلمان نیستند.
نکته بعدی از دید آقای نوروزی، این است که آیا طالبان علمای اهل سنت را قبول دارند یا نه. اگر قبول دارند پس چرا از فتوای آنان درباره حرمت جنگ تبعیت نمی کنند؟
او در ادامه افزود که وقتی آنها به فتوای علمای اهل سنت، عمل نمی‌کنند، پس چگونه حرف شان در سایر موارد از جمله مدارا با شیعیان، قابل باور است؟
نوروزی در بخشی دیگر از سخنانش گفت که انحراف حنفیت اصیل از پروژه های سعودی است. مدارس دیوبندی تحت تاثیر وهابیت هستند پس نسبت اهل سنت اصیل حنفی درباره طالبان صادق نیست.
امریکایی‌ها شکل بودن‌شان را عوض می‌کنند
آقای ظهره‌وند هم در ادامه این گفتمان ابراز داشت: امریکایی ها شکل بودن‌شان را عوض می‌کنند. حتی ممکن است سفارت شان را تعطیل کنند؛ اما آنها نیامده اند که بروند.
از نظر وی، جنگ داخلی نقشه امریکا برای تجزیه افغانستان است. آنها ارزشی برای افغانستان قایل نیستند. هدف شان تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه است برای مدیریت ایران، چین و روسیه. این برای پاکستان هم خطرناک است. زیرا این کشور به طور بالقوه آماده تجزیه می باشد.
سفیر سابق ایران در کابل گفت: اشرف غنی در زمین امریکایی ها بازی می کند و این خطری برای مردم و وحدت افغانستان است. افغان ها نباید زیر بار تجزیه بروند.
به باور وی، شورای عالی دولت باید تشکیل شود. این شورا باید به نمایندگی از مردم افغانستان وارد تعامل شود.
این دیپلمات سابق ایران در بخشی دیگر از اظهاراتش افزود: برای ایران شیعه و سنی یکی است؛ زیرا صلح و ثبات افغانستان، صلح و ثبات ایران است.
طالبان تغییر کرده‌اند
محسن اسلام‌زاده؛ مستندساز ایرانی هم دیگر شرکت‌کننده این گفتمان تحلیلی بود. او گفت: طالبان تغییر کرده اند؛ چون نسبت‌شان با گروه های جهادی مشخص تر شده‌است و همه تخم مرغ های‌شان را در سبد پاکستان نمی‌چینند.
اسلام‌زاده همچنین معتقد بود که طالبان حذف شدنی نیستند و امریکایی ها هم نتوانستند طالبان را حذف کنند.
به باور وی، از این پس باید دیپلماسی ایران در قبال افغانستان فعال تر شود و مذاکره مجاهدین و طالبان برای تشکیل یک حکومت ائتلافی، تنها راه پایان بحران است.
طالبان امروز به صورت کامل در زمین امریکا بازی می کنند
در بخش پایانی این گفتمان تحلیلی، دکتر مجتبی نوروزی به عنوان جمع بندی صحبت‌هایش گفت: طالبان امروز به صورت کامل در زمین امریکا بازی می کنند. امروز منافع امریکا این است که بازیگری غیر از دولت وارد میدان شود.
طالبان یک گروه واحد نیست
دکتر ظهره‌وند هم در نتیجه‌گیری نهایی گفت: طالبان یک گروه واحد نیست. طالبان خلقی، پاکستانی و... داریم. بخشی از آنها مردمی اند بخشی مربوط به آن طرف مرز.
او افزود: امریکا به دنبال جنگ داخلی است و اشرف غنی هم بدون توجه به ظرفیت‌های داخلی افغانستان برای حل بحران، در زمین امریکا بازی می کند.
نکته مهم دیگری که از نظر آقای ظهره‌وند باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که آموزش ۱۸- ۲۰ هزار افغانستانی توسط سازمان سیا آموزش دیده‌اند. آنها نباید در کنار جریان های مردمی قرار بگیرند و رهبری جنگ را بر عهده بگیرند؛ زیرا این امر، زمینه ساز حضور امریکا در منطقه خواهد شد و هدف از حضور امریکا در منطقه، کنترل ایران، چین و روسیه و همچنین شکست پروژه «یک کمربند یک جاده» چین است و افغانستان به هارتلند این تحولات تبدیل شده است.
سفیر پیشین ایران در کابل افزود: رهبران افغانستان باید از خودگذری کنند و به دام این توطئه ها نیافتند و وارد یک روند صلح داخلی شوند.
جنگ طالبان مذهبی نیست
محسن اسلام‌زاده که در جمع‌بندی پایانی اظهاراتش گفت: جغرافیای جنگ هر لحظه وسیع‌تر می شود. مردم قربانی بزرگ اند. مردم باید کمتر کشته شوند و این یک دغدغه جدی است.
از دید وی، باید وضعیت را خاکستری دید. اگر پرچم طالب می افتاد، پرچم داعش بالا می رفت. این برنامه امریکا بود. از نظر مردم، طالب مذهبی نیست و جنگ طالبان مذهبی نیست؛ اما داعش به نام مذهب می کشد.
آقای محسن‌زاده در پایان تصریح کرد که با طالبان مبارزه کنید؛ اما به شرطی که رهبران قومی و خانواد‌ه های از طریق هلیکوپتر فرار نکنند تا مردم قربانی نبرد ناتمام آنان با طالبان شوند.
این در حالی است که همزمان با ادامه خروج غیرمسئولانه امریکا و هپیمانان این کشور از افغانستان، با به حاشیه رفتن مذاکرات صلح، افغانستان بیش از پیش به میدان یک جنگ تمام عیار تبدیل شده است. در این میان، طالبان با نادیده گرفتن ادامه مذاکرات و برقراری آتش بس در افغانستان، بر شدت حملات خود افزده و در طول نزدیک به دو ماه گذشته بیش از 100 ولسوالی به دست این گروه سقوط کرده است.
در یک تحول دیگر، با ضعف مدیریت و عملکرد نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان، که بسیاری از مناطق را بدون درگیری به طالبان واگذار کردند، شاهد شکل‌گیری بسیج نیروهای مردمی حول محور برخی فرماندهان جهادی در مناطق مختلف افغانستان، به خصوص در شمال کشور هستیم. هرچند بسیج مردمی به کمک نیروهای امنیتی افغانستان آمده، اما هنوز تأثیرگذاری جدی بر تغییر معادله جنگ در کشور نداشته است.
هنوز مشخص نیست که گروه طالبان به دنبال اجرای چه برنامه‌ای در افغانستان است و چه هدفی را دنبال می‌کند. خروج غیرمسئولانه امریکا و سکوت در برابر تشدید درگیری در کشور نیز پرسش‌برانگیز و نگران‌کننده است. از سوی دیگر، هنوز اجماع سیاسی در داخل کشور شکل نگرفته و اختلافات زیادی حتی در سطح رهبری دولت و پس از آن، میان دولت و رهبران سیاسی دیده می‌شود که صف واحد در برابر جنگ و صلح با طالبان را متزلزل ساخته است.
در چنین شرایطی، در روزهای گذشته دیدگاه‌هایی به خصوص از سوی برخی کارشناسان رسانه‌ای و سیاسی در جمهوری اسلامی ایران مطرح شد که "در نبردهای چند روز اخیر در افغانستان، چیزی به نام شیعه‌کشی به نام نسل‌کشی وجود ندارد و طالبان اصلا اعتقادی به این مسئله ندارد، جنگی بین شیعه و طالبان وجود نداشته و ندارد"، دیدگاهی که آقای دکتر سید حسام رضوی در برنامه جهان آرا شبکه افق مطرح کردند، به این صورت چنین جمع‌بندی شد که نباید شیعیان افغانستان برای حمایت از دولت محمد اشرف غنی، رییس جمهور، به مصاف طالبان بروند.
به نوشته آقای رائفی پور، "اگر شیعیان افغانستان مقابله با طالبان را در توان خود می‌بینند، اسلحه بردارند و از حق حاکمیت خود (نه دولت اشرف غنی) دفاع کنند اما اگر خود را در مهلکه و قیامی فرسایشی می‌بینند که بهانه لازم به طالبان برای کشتار کسانی که اسلحه به‌دست گرفته‌اند را می‌دهد، مذاکره با طالبان که حالا خود را ملزم به رعایت حقوق شیعیان می‌داند، عاقلانه‌ترین کار است".
به دنبال این مواضع، در طول یک هفته گذشته فضای رسانه‌ای و صفحات اجتماعی مملو از واکنش متفاوت نسبت به این موضع‌گیری‌ها، به خصوص واکنش‌های منفی از سوی کاربران افغانستانی بود.
آوا