نورنیوز-گروه اقتصادی: طی یک دهه گذشته، روند تعداد یارانه‌بگیران در ایران مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده است؛ مسیری که از سال ۱۳۸۹ با ثبت ۶۴ میلیون نفر آغاز شد و در سال ۱۴۰۲ به اوج ۸۱ میلیون نفر رسید. اما تنها طی دو سال اخیر، شاهد افت محسوس این عدد بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که در فروردین ۱۴۰۴ شمار یارانه‌بگیران به ۷۸.۰۴ میلیون نفر کاهش یافت و نهایتاً در آبان همان سال به ۷۰.۶ میلیون نفر رسید. این یعنی حذف ۸ میلیون نفر تنها طی هشت ماه و کاهش حدود ۱۰ میلیون نفر در بازه ده‌ساله.
تحلیل روند نشان می‌دهد افزایش اولیه یارانه‌بگیران در دهه ۹۰ بیشتر ناشی از سیاست‌های حمایتی گسترده، ثبت‌نام‌های عمومی و نبود نظام دقیق دهک‌بندی بود. اما در سال‌های اخیر با تکمیل پایگاه رفاه ایرانیان، اتصال داده‌های بانکی، مالیاتی و ملکی و نیز افزایش حساسیت نسبت به حمایت هدفمند، رویکرد دولت‌ها به سمت پالایش فهرست پرداخت یارانه رفت.
بر اساس داده‌های موجود، دهک‌های ۴ تا ۹ مهم‌ترین گروه‌هایی بودند که طی سال گذشته با بیشترین حذف مواجه شدند و مجموعاً ۹ میلیون نفر از این دهک‌ها از دریافت یارانه کنار گذاشته شدند. در نقطه مقابل، دهک‌های ۱ تا ۳ که اقشار کم‌درآمدتر را شامل می‌شوند، نه‌تنها کاهش نداشتند بلکه حدود یک میلیون نفر افزایش پیدا کردند؛ نشانه‌ای از تمرکز سیاست‌گذار بر تقویت چتر حمایتی برای گروه‌های آسیب‌پذیر.
این تغییرات از یک سو نشان‌دهنده حرکت تدریجی نظام یارانه‌ای به سمت هدفمندی واقعی است و از سوی دیگر پرسش‌هایی جدید درباره آثار حذف‌ها، احتمال خطا در تشخیص دهک‌ها، و تأثیر آن بر معیشت خانوارهای مرزی دهک‌بندی ایجاد می‌کند. با این حال، روند موجود یک پیام روشن دارد: نظام پرداخت یارانه در حال کوچک‌تر شدن، دقیق‌تر شدن و نزدیک‌تر شدن به استانداردهای رفاه اجتماعی است؛ هرچند همچنان نیازمند شفافیت بیشتر و سازوکارهای اعتراض‌پذیرتر است.