نورنیوز - گروه سیاسی: «سعید خطیب‌زاده» معاون وزیر و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با بیان اینکه «در ارتباط با طرح موسوم به طرح صلح ترامپ به نیت طرف مقابل یعنی رژیم اسرائیل بسیار بدبین هستیم» گفت: دلایل زیادی برای بدبینی وجود دارد، اما تاکید بر این داریم که تصمیم‌گیری در مورد حال و آینده فلسطین بر عهده خود فلسطینی‌هاست.
وی در گفت‌وگو با شبکه راشاتودی همچنینی تاکید کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید فنی، منصف، بی‌طرف و محافظ سایت‌های تحت نظارت و پادمان باشد، اما عمدتاً به دلیل فشار سیاسی برخی کشورهای عضو در این کار شکست خورده است.
خطیب‌زاده در جریان سفر به روسیه در ارتباط با آخرین تحولات مربوط به موضوع هسته‌ای ایران و همچنین تحولات غرب آسیا با خبرنگار شبکه RT گفت‌وگو کرد که متن کامل پرسش و پاسخ آن به شرح زیر است:
سوال: آقای سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه ایران، خیلی ممنون که در این شرایط حساس سیاسی، نه تنها برای ایران بلکه برای کل جهان، وقت گذاشتید و با RT گفت‌وگو کردید. سؤالم اول این است: ایران در مقایسه با دوره‌های قبلی تحریم‌ها، چقدر آمادگی دارد تا با این محدودیت‌ها مقابله کند؟ و آیا فکر می‌کنید آمریکایی‌ها با این تحریم‌ها به چیزی دست پیدا خواهند کرد؟
سعید خطیب‌زاده: می‌خواهم خیلی روشن بگویم: از نظر حقوقی، آنچه اروپا و دیگران انجام دادند، کاملاً غیرقانونی و بی‌اعتبار بود. چون نتوانستند مراحل لازم مندرج در برجام را طی کنند، عجله کردند و فقط قطعنامه‌های قبلی را دوباره اعمال کردند. فکر می‌کنم از نظر حقوقی اشتباه کردند. اما مهم‌تر از آن، از نظر استراتژیک هم حرکت بسیار اشتباهی بود. چون نه تنها در پرونده هسته‌ای، بلکه در کل، سازمان ملل را بی‌ربط کردند و اهرم فشار خود را از دست دادند. قبلاً به آن می‌گفتند «اهرم فشار»، حالا آن را از دست دادند. به همه نشان دادند که تا چه حد در سیاست‌های کلان و مسائل مهم، بی‌ربط هستند. آمریکایی‌ها به همه نشان دادند که حتی تروئیکای اروپایی (سه کشور اروپایی) را هم به عنوان شریک کوچک حساب نمی‌کنند. پس این حرکت از نظر استراتژیک اشتباه و از نظر سیاسی هم تصمیم عاقلانه‌ای نبود. چون بیش از ۱۰۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد موضع گرفتند و گفتند این اقدام را به رسمیت نمی‌شناسند و همراه ایران، روسیه و چین اعلام کردند که قطعنامه ۲۲۳۱ برای همیشه خاتمه یافته و تحریم‌ها دیگر وجود ندارند. اقدام ظاهری تروئیکای اروپایی به اعمال واقعی تحریم منجر نشده است. پس وقتی گفتم «آشفتگی حقوقی»، درست گفتید؛ از نظر سیاسی و استراتژیک هم آشفتگی است. اما مهم‌تر، نشان داد که تروئیکای اروپایی تا چه حد ناتوان از درک این جنبه‌هاست.
سوال: همان‌طور که گفتید، روسیه و چین با این اعمال مجدد تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند و گفته‌اند روند کاملاً معیوب بوده. اما سؤال این است: ایران چقدر آماده است تا با این اعمال مجدد تحریم‌ها مقابله کند؟ در اصل، آیا آن‌ها می‌توانند بازوی ایران را بپیچانند تا آنچه می‌خواهند انجام دهد؟
خطیب‌زاده: موضع ایران همیشه منصفانه بوده، چون بر استدلال‌های حقوقی درست، سازگار با سیاست خارجی ایران و از نظر استراتژیک سازنده است. ایران همیشه به قانون و تعهدات بین‌المللی پایبند بوده. ما به دنبال نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون هستیم، برخلاف کسانی که فقط زورگویی می‌کنند و فکر می‌کنند «زور حق است». بگذارید این‌طور بگویم: ایران دهه‌هاست با تحریم‌های غیرقانونی، یک‌جانبه و فراسرزمینی آمریکا روبه‌رو بوده. این کار بسیار بی‌پروا، خشم‌آور و غیرقانونی است که کشوری که به قوانین بین‌المللی پایبند است، تحریم شود. اما ما می‌دانیم چرا این کار را می‌کنند: این یک حرکت سیاسی از سوی آمریکایی‌هاست، چون فکر می‌کنند می‌توانند اراده خود را بر دیگران تحمیل کنند. ایران نشان داده که مقاوم است، در مواضعش استوار است و چاره‌ای جز مقاومت در برابر این زورگویی آمریکایی‌ها ندارد. آن‌ها با این کار به هیچ چیز نمی‌رسند. تنها چیزی که کار می‌کند، دیپلماسی است. باید بفهمند تنها زبانی که ایران به آن پاسخ می‌دهد، زبان احترام و برابری است. ما به دیپلماسی در زمان مناسب نگاه می‌کنیم.
سوال: شما دیپلمات هستید، در جهان سفر کرده‌اید و نماینده ایران در کشورهای زیادی بوده‌اید. از زورگویی گفتید، از تلاش برای ارعاب ایران. این سوءتفاهم کامل از مفهوم حاکمیت بین کشورهای غربی و بقیه جهان چیست؟ چرا حاکمیت برای آن‌ها یک چیز است و برای دیگران چیز دیگری؟
خطیب‌زاده: آنچه اکنون رخ می‌دهد، بسیار نشان‌دهنده منطق آن‌هاست. یادتان هست در سال ۲۰۱۷، در سند امنیت ملی دولت اول ترامپ، کشورهایی مثل روسیه و چین را «تجدیدنظرطلب» نامیدند؟ حالا ببینید چه کسی تجدیدنظرطلب است؟ چه کسی سعی دارد نظم بین‌المللی را بازنگری کند؟ چه کسی حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال ملی دیگران را نادیده می‌گیرد؟ متأسفانه اکنون کشورهایی مثل آمریکا سعی دارند اراده خود را بر دیگران تحمیل کنند، برخلاف تعهدات بین‌المللی‌شان. آنچه می‌بینیم، تمرین هژمونی بر دیگران است. وقتی ترامپ به قدرت رسید، قول داد برای صلح آمده و دکترینش «صلح از طریق قدرت» بود. اما حالا برای همه روشن است که استفاده از زور عریان علیه دیگران است. این وضعیتی است که در آن هستیم و باید روشن بگوییم: زور صلح نمی‌آورد، رادیکالیسم فقط رادیکالیسم می‌آفریند و خشونت بیشتر و بی‌ثباتی ایجاد می‌کند. باید با هم کار کنیم تا حداقل به عدالت و انصاف نسبی در صحنه جهانی برسیم.
سوال: درباره همکاری و کار مشترک، تحت چه شرایطی ایران آماده است تا بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دوباره به تأسیسات هسته‌ای خود راه دهد؟
خطیب‌زاده: شما می‌دانید که برنامه هسته‌ای ایران همیشه تحت نظارت بوده. تمام سایت‌ها ۲۴ ساعته تحت نظارت بودند و بیش از ۲۲ بازرس در محل حضور داشتند، وقتی اسرائیل و آمریکا تجاوز علیه ما را آغاز کردند. پس این سؤال را باید از آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها بپرسید که تجاوز را شروع کردند و بازرسان را اخراج کردند. آژانس هم که نتوانست این تجاوز را محکوم کند، باید پاسخ دهد چرا نتوانسته صریح بگوید این حملات غیرقانونی را محکوم می‌کند. یادتان هست در ۱۹۸۱ وقتی اسرائیل یک ساختمان خالی در عراق را بمباران کرد، شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا آن را محکوم کرد. آن ساختمان خالی بود و قرار بود بعداً برای برنامه هسته‌ای استفاده شود. اما سایت‌هایی که در ایران بمباران کردند، همه اعلام‌شده، در حال استفاده و برای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بودند. با این حال، نه آژانس و نه شورای امنیت نتوانستند محکوم کنند. این سؤال مهمی است که باید از مدیرکل آژانس و آمریکایی‌هایی که به اسرائیل پیوستند، پرسید. اما برای احترام به سؤال شما، می‌گویم: پس از تجاوز، ما هم تلاش کردیم با مدیرکل آژانس در قاهره به توافقی برای شیوه جدید همکاری برسیم، به‌ویژه درباره سایت‌های مورد حمله. چون هیچ شیوه‌ای برای سایت‌های بمباران‌شده وجود ندارد. ما به توافق رسیدیم، اما آن‌ها خرابکاری کردند، تروئیکای اروپایی آن را دستکاری و سوءاستفاده کرد. مدیرکل آژانس می‌داند و اخیراً پیامی فرستاد که بیایید به شیوه جدیدی برسیم. همه از آن استقبال می‌کنند، اما قبلاً هم به توافقی رسیدیم و آن‌ها راضی نبودند. این نشان داد تا چه حد از آژانس به عنوان جعبه‌ابزار سیاست خارجی برای پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده می‌کنند. آژانس باید فنی، منصف، بی‌طرف و محافظ سایت‌های تحت نظارت و پادمان باشد، اما در این کار شکست خورده، عمدتاً به دلیل فشار سیاسی برخی کشورهای عضو.
سوال: درباره حملات، مقامات اسرائیلی دوباره زنگ خطر به صدا درآورده‌اند که ایران قرار است در انتقام جنگ ۱۲ روزه به اسرائیل حمله کند. می‌توانید درباره این اتهامات اسرائیل نظر دهید؟
خطیب‌زاده: اسرائیل یک رژیم نسل‌کش، بی‌پروا و سرکش است. آن‌ها در دو سال گذشته حداقل به ۹ کشور حمله کرده‌اند، پس هیچ حد و مرزی در اقدامات منزجرکننده خود ندارند. در هماهنگی نزدیک با آمریکا، تجاوز علیه ایران را آغاز کردند. فرماندهان ارشد ما را در نیمه‌شب، در حالی که خارج از خدمت بودند و با خانواده و همسایگانشان، ترور کردند. این عملیات ترور بود. البته من این را به چالش نمی‌کشم که احتمالاً یکی از بهترین ترورکنندگان جهان هستند؛ از روز اول برای ترور به دنیا آمده‌اند و افراد زیادی در منطقه و جهان را ترور کرده‌اند، از جمله فرماندهان ما. آن‌ها به همه نشان دادند تا چه حد از هر فرصتی برای پیشبرد اهداف سیاسی خود سوءاستفاده می‌کنند. آنچه کردند کاملاً غیرقانونی و تجاوز محض بود. ایران دشمن عقب راند، موازنه را برقرار کرد و با قدرت پاسخ داد، چون ایران حق دفاع مشروع دارد و این حق دفاع از خود را رها نمی‌کند. اما روشن است که اسرائیلی‌ها سعی دارند توجه همه را از مسئله اصلی، یعنی فلسطین، منحرف کنند. مهم‌ترین چیز وضعیت غزه، کرانه باختری و تشکیل کشور فلسطین است که ریشه همه مشکلات منطقه خاورمیانه است. اسرائیل از مسئولیت تشکیل فلسطین واحد فرار می‌کند، که ما معتقدیم راه‌حل نهایی برای وضعیت فلسطین اشغالی است.
سوال: درباره وضعیت غزه، طرح صلح دونالد ترامپ را مطمئنم جزئیاتش را می‌دانید. ایران قبلاً گفته هر طرحی که نسل‌کشی فلسطینی‌ها را متوقف کند، مورد حمایت است، اما جنبه‌های خطرناکی هم در این طرح ترامپ وجود دارد. آن جنبه‌های خطرناک چیست و موضع فعلی ایران درباره این طرح چیست؟
خطیب‌زاده: ما این طرح را به‌صورت مشروط و بر اساس درخواست دوستانمان در منطقه و این واقعیت که فلسطینی‌ها از آن استقبال کرده‌اند، خوش‌آمد می‌گوییم. اما در عین حال، نسبت به نیت طرف مقابل، یعنی رژیم اسرائیل، بسیار بدبین هستیم. اگر اسرائیل حتی به این تعهدات حداقلی پایبند باشد؟ نتانیاهو به همه نشان می‌دهد که به هیچ چیز پایبند نیست. در این طرح هیچ صحبتی از کشور فلسطین نیست، جزئیات درباره چگونگی به رسمیت شناختن حقوق فلسطینی‌ها توسط اسرائیل وجود ندارد و ابهامات زیادی هست. دلایل زیادی برای بدبینی وجود دارد. در عین حال، تصمیم درباره حال و آینده فلسطین با خود فلسطینی‌هاست. ما بر اساس درخواست دوستان فلسطینی سعی می‌کنیم کمک کنیم.
سوال : می‌گویند بیش از ۵۰ مورد نقض آتش‌بس در سال جاری رخ داده، در حالی که معاون رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید بهتر از انتظار پیش می‌رود.
خطیب‌زاده:آیا آتش‌بسی وجود دارد که یکی از طرفین آن اسرائیل باشد و به تعهداتش پایبند مانده باشد؟ به لبنان نگاه کنید، روزانه آتش‌بس را نقض می‌کنند و آنچه توافق کرده‌اند را زیر پا می‌گذارند. این ماهیت رژیم اشغالگر است؛ به چیزی پایبند نیستند. بله، این اتفاق می‌افتد و باید مطمئن شویم حداقل جنبه آتش‌بس این طرح صلح رعایت شود. فراموش نکنید یکی از دلایل اصلی استقبال کشورهای منطقه از جمله ایران، نسل‌کشی و پاکسازی قومی در غزه بود. بیش از ۷۰ هزار فلسطینی در غزه قتل‌عام شدند و این پاکسازی قومی تلویزیونی بود و همه تماشا می‌کردند. هر چیزی که بتواند این فاجعه را متوقف کند، مورد استقبال است. ما باید نهایت تلاشمان را کنیم تا حداقل آتش‌بس رعایت شود، یعنی کشتار فلسطینی‌ها توسط اسرائیل متوقف شود و کمک‌های بشردوستانه به بیش از ۲ میلیون نفر در خاورمیانه برسد.
مجری: می‌گویند خاورمیانه در آینده نزدیک فراتر از شناخت تغییر خواهد کرد. می‌گویند محور به‌اصطلاح ایران، نفوذ ایران در لبنان، سوریه، عراق شکسته شده و به‌زودی کل خاورمیانه را تغییر خواهند داد؟
خطیب‌زاده: این همیشه سیاست فعال منحرف کردن توجه از ریشه اصلی، یعنی کشور فلسطین، به مسائل دیگر بوده. بگذارید به مسئله اصلی برگردم: مسئله اصلی اشغال است. تا زمانی که اشغال هست، مقاومت هم هست، با یا بدون کشور خاصی. مردم منطقه تا زمانی که اشغال هست، مقاومت خواهند کرد. درباره بازنگری یا صحبت از نظم جدید در خاورمیانه، مطمئنم با مفاهیمی که از تل‌آویو می‌آید آشنا هستید، مثل «اسرائیل بزرگ». این مسائل برای همه از عربستان تا مصر هشداردهنده است. آگاهی در منطقه وجود دارد که آن‌ها واقعاً سعی دارند اراده خود را از طریق نظامی بر دیگران تحمیل کنند. اگر اسرائیل بزرگ و نظم جدید در خاورمیانه یعنی هژمون جدید آمریکا یا اسرائیل در منطقه باشد، می‌گویم این رویایی است که محقق نمی‌شود.
سؤال آخر: اخیراً زیاد درباره جهان چندقطبی صحبت شده، جایی که هر صدایی برابر است. آیا فکر می‌کنید به آن سمت حرکت می‌کنیم؟
خطیب‌زاده: امیدوارم، چون امید دیپلمات‌ها مثل آب برای ماهی است. واقعاً دوست دارم خوش‌بین باشم. روندهای متناقضی در سطح جهانی در جریان است. کسانی هستند که سعی می‌کنند تجدیدنظرطلب باشند، کسانی که به قانون پایبندند. کسانی که سعی می‌کنند با هم کار کنند تا جهان چندقطبی بسازند. متأسفانه همان‌طور که گفتم، آمریکایی‌ها این را با دیگران شریک نمی‌شوند و می‌خواهند تنها قدرت هژمون باشند. به همین دلیل، در حالی که امیدوارم، باید واقع‌بین هم باشم. باید با هم کار کنیم تا آینده منطقه و جهان عادلانه‌تر و منصفانه‌تر شود.