نورنیوز- گروه بین الملل: توافق آتش‌بس غزه ساعت ۱۲ظهر روز جمعه ۱۰اکتبر/ ۱۸مهر وارد فاز اجرایی شد و عملیات مرحله اول عقب‌نشینی نیروهای صهیونیستی از مناطقی از غزه آغاز و جمعیت زیادی از فلسطینیان به سمت شمال روانه شدند. چند ساعت پس از اجرای رسمی توافق آتش‌بس در نوار غزه، منابع خبری از نقض این توافق توسط ارتش صهیونیستی و انجام چندین حمله در مناطق مختلف نوار غزه خبر دادند.
از زمان اعلام طرح ۲۰ماده‌ای ترامپ در ۲۹سپتامبر/ ۷مهر تا پاسخ حماس به طرح در ۳اکتبر/۱۱مهر و استقبال ترامپ از پاسخ حماس و بازنشر آن در حساب کاربری خود و شروع مذاکرات غیرمستقیم حماس و اسرائیل با حضور میانجیگران از روز دوشنبه ۶اکتبر/۱۴مهر در شرم‌الشیخ، تحولات منطقه شتاب بیشتری گرفته و با دور تند در جریان است و امیدهایی برای پایان دائمی جنگ برانگیخته است.
دو سال و دو روز پس از عملیات طوفان الاقصی در ۷اکتبر ۲۰۲۳که فلسطین را در مرکز توجهات جهانی قرار داد و در پی آن شروع جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه و کشتار بیش از ۶۷۰۰۰نفر و تخریب غزه با بیش از ۲۰۰۰۰۰تن مواد منفجره با کمک بیش از ۲۱.۷میلیارد دلاری آمریکا در دوران بایدن و ترامپ و تجهیز زرادخانه اسرائیل با قطعات نظامی حیاتی از آمریکا، آلمان و بریتانیا و کمک‌های بی‌شائبه اطلاعاتی و سیاسی و اقتصادی، سرانجام روز پنجشنبه موافقت طرفین با مرحله اول طرح ۲۰ماده‌ای ترامپ اعلام و امضا گردید. ترامپ بعد از دریافت پیامی برای اعلام سریع خبر امضای توافق، در شبکه اجتماعی تروت سوشال نوشت:
من با افتخار اعلام می‌کنم که اسرائیل و حماس هر دو مرحله اول طرح صلح ما را امضا کرده‌اند. این بدان معناست که همه گروگان‌ها خیلی زود آزاد خواهند شد و اسرائیل نیروهای خود را به عنوان اولین گام‌ها به سوی یک صلح قوی، پایدار و ابدی به خط مورد توافق عقب‌نشینی خواهد کرد. با همه طرف‌ها منصفانه رفتار خواهد شد! ...
حماس نیز روز پنجشنبه طی بیانیه‌ای اعلام کرد که در جریان مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل در شرم‌الشیخ، «به توافقی دست یافته‌ایم که پایان جنگ در غزه، عقب‌نشینی نیروهای اسرائیل، ورود کمک‌های بشردوستانه و تبادل زندانیان را مقرر می‌کند.» با توجه به بدعهدی‌های رژیم صهیونیستی و بی‌اعتمادی به آن، حماس همچنین از رئیس‌جمهوری آمریکا خواست اسرائیل را به اجرای کامل این توافق ملزم کند و «اجازه ندهد در اجرای آنچه مورد توافق قرار گرفته طفره برود یا تعلل کند.» خلیل الحیه، رهبر هیئت مذاکره کننده حماس نیز با اعلام اینکه این توافق شامل «آتش‌بس دائمی»، خروج نیروهای اسرائیلی، ورود کمک‌های بشردوستانه، و بازگشایی گذرگاه رفح است، گفت که این گروه از سوی آمریکا و میانجیگران در گفت‌وگوها با اسرائیل، تضمین‌هایی دریافت کرده که «جنگ به طور کامل پایان یافته است».
اعضای کابینه رژیم صهیونیستی هم به ریاست بنیامین نتانیاهو و در حضور استیو ویتکوف و جرد کوشنر، فرستادگان ویژه ترامپ، طرح آتش‌بس در غزه را با تأخیر تصویب کردند. نتانیاهو ضمن اعلام این خبر گفت «گروگان‌ها طی ۷۲ساعت آینده آزاد خواهند شد و بنابر آنچه توافق شده، اکنون ارتش اسرائیل از خط مقدم عقب‌نشینی خواهد کرد و از آن لحظه، شمارش معکوس برای آزادی گروگان‌ها آغاز می‌شود».
ترامپ بار دیگر روز پنجشنبه با اعلام اینکه گروگان‌ها باید دوشنبه یا سه‌شنبه آزاد شوند، تأکید کرد که «معتقد است این توافق به صلحی پایدار منجر خواهد شد.» هر چند هیچ تضمین محکمی وجود ندارد که این روند به نتیجه برسد و هیچ‌کس، از جمله خود ترامپ، نمی‌داند که چگونه صلح دائمی محقق می‌شود .
مرحله اول این توافق شامل آزادی ۲۰گروگان اسرائیلی زنده به‌صورت یک‌جا ۷۲ساعت پس از آغاز آتش‌بس، آزادی ۲۰۰۰اسیر فلسطینی از جمله ۲۵۰زندانی با حکم حبس ابد و ۱۷۰۰نفر که طی دو سال گذشته بازداشت شده‌اند، تحویل اجساد گروگان‌ها پس از عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از مناطق مسکونی و مراکز شهری و در مقابل برگرداندن پیکر تعداد مشخصی از جانباختگان فلسطینی، ورود روزانه حداقل ۴۰۰کامیون کمک به نوار غزه طی پنج روز نخست پس از آغاز آتش‌بس که این میزان در روزهای بعد افزایش خواهد یافت و بازگشت آوارگان فلسطینی از جنوب نوار غزه به شهر غزه و مناطق شمالی. تا این لحظه اسرائیل با آزادی برخی زندانیان حبس ابد درخواست شده از جمله مروان برغوثی و پیکرهای یحیی سنوار و محمد سنوار مخالفت کرده است. مذاکرات درباره مرحله دوم طرح ترامپ هم «بلافاصله» پس از شروع اجرای مرحله اول آغاز خواهد شد.
این در حالی است که نیروهای آمریکایی احداث یک مرکز هماهنگی مشترک برای پشتیبانی از طرح صلح ترامپ در داخل اسرائیل را آغاز کرده‌اند و ۲۰۰نیروی بین‌المللی مستقر در این مرکز مسئولیت هماهنگی ورود کمک‌های انسانی به غزه، مدیریت عملیات لجستیکی و ساماندهی تدابیر امنیتی مرتبط با اجرای آتش‌بس را برعهده خواهند داشت.
هرچند تا اینجای کار اتفاقات امیدوارکننده‌ای برای پایان دائمی جنگ در جریان است، ولی با توجه به تجارب گذشته و به دلایل زیر، بسیاری با نگرانی و بیم به آینده نگاه می‌کنند:
اول. بی‌اعتمادی به آمریکا: از آغاز جنگ غزه در ۷اکتبر، ایالات متحده وفادارترین متحد اسرائیل بوده و غیر از حمایت‌های سیاسی و نظامی و اقتصادی و اطلاعاتی، کشتار آشکار غیرنظامیان فلسطینی را به عنوان «حق دفاع از خود» توسط اسرائیل تلقی کرده است. علاوه بر این، با توجه به اینکه از ۷اکتبر ۲۰۲۳آمریکا شش قطعنامه شورای امنیت برای برقراری آتش‌بس در غزه (چهار قطعنامه در دوره بایدن و دو قطعنامه در دوره ترامپ) را وتو کرده و آخرین وتو در مخالفت با آتش‌بس و در حمایت از اسرائیل حدود سه هفته قبل رخ داد، بسیار طبیعی است که اطمینانی نسبت به فرایند این طرح برای پایان دائمی جنگ، خصوصاً بعد از آزادی اسرای اسرائیلی به عنوان تنها کارت برنده حماس نباشد. نکته مهم این که مرحله اول طرح ترامپ چیز جدیدی غیر از مرحله دوم طرح بایدن نیست که مرحله اول آن طرح با فشار ترامپ ژانویه ۲۰۲۵اجرا و در ماه مارس توسط اسرائیل و با حمایت آمریکا لغو شد و به کشتار هزاران غیرنظامی دیگر انجامید. گرشون باسکین، مذاکره کننده مستقل اسرائیلی، فاش کرده که توافق اعلام شده روز پنجشنبه بین حماس و اسرائیل برای پایان دادن به جنگ در غزه، بیش از یک سال به همین شکل روی میز بوده است!
دوم. شخصیت غیر قابل پیش‌بینی ترامپ: با توجه به خصلت‌های شخصی ترامپ، مشخص نیست آیا بعد از تبادل اسرا در مرحله اول، آتش‌بس ادامه خواهد یافت یا وضع به منوال سابق باز خواهد گشت؟ چند هفته پیش، ترامپ از تأکید نتانیاهو بر لزوم تشدید عملیات نظامی حمایت کرد و بعد از آن بانی طرح صلح شد! به همین دلیل، جای آن دارد که نسبت به انگیزه‌های ترامپ در این مقطع، با توجه به افت و خیزهای رفتاری و گفتاری و اقدامات و اظهارات یکجانبه او در حمایت از اسرائیل چه در دور اول ریاست جمهوری و چه در این دوره بی‌اعتماد باشیم.
با توجه به تجربه‌های پیشین نقض عهد اسرائیل و آمریکا، خصوصاً توقف طرح سه مرحله‌ای بایدن بعد از اجرای مرحله نخست و عدم گفتگو برای مرحله دوم در وقت پیش‌بینی شده، نگرانی‌ها ولو با وجود تضمین دولت‌های میانجی و آمریکا در این مرحله هم امری منطقی است.
سوم. خواسته‌های متعارض طرفین: اختلاف عمیق خواسته‌های دو طرف و سنگینی کفه طرح ترامپ به نفع اسرائیل اجرای مراحل بعدی طرح را دشوار می‌کند. خصوصاً با توجه به اینکه برخی از دشوارترین مسائل، مانند حکومت غزه و خلع سلاح حماس از موضوعات مناقشه‌برانگیز این طرح، به مرحله بعد از آزادی اسرا ارجاع شده که قطعاً به تضعیف حماس در گفتگوها می‌انجامد. غیر نظامی کردن و خلع سلاح و از بین بردن قابلیت‌های مقاومت در مقابل اشغال به بهانه اینکه غزه دیگر تهدیدی برای اسرائیل نباشد، از اهداف اصلی طرح ترامپ است که در مراحل بعدی صورت می‌گیرد. البته مشخص نیست بعد از آزادی اسرای اسرائیلی و نبود اهرمی در دست حماس، همچنان مثل قبل طرف مذاکره باشد، یا دولت‌های میانجی در مورد مراحل بعدی تصمیم می‌گیرند و اجرا می‌کنند.
حماس در بیانیه ۳اکتبر خود ضمن موافقت با آزادی تمامی اسرا چه زنده و چه به صورت اجساد، موافقت خود را با تحویل مدیریت نوار غزه به یک هیئت فلسطینی متشکل از افراد مستقل (تکنوکرات) بر اساس اجماع ملی فلسطین و با اتکا به حمایت‌های عربی و اسلامی اعلام کرده بود و دیگر مسائل مطرح‌شده در طرح که به آینده نوار غزه و حقوق اصیل مردم فلسطین مربوط می‌شد، را منوط به یک موضع ملی جامع و مبتنی بر قوانین و قطعنامه‌های بین‌المللی مرتبط دانست که از طریق چارچوب ملی فلسطینی یکپارچه مورد بررسی قرار خواهد گرفت که حماس نیز در آن حضور داشته و با تمام مسئولیت خود مشارکت خواهد کرد.
این در حالی است که ترامپ روز پنجشنبه در اظهاراتی درباره توافق آتش‌بس و تبادل اسرا تأکید کرد که «سلاح حماس نابود خواهد شد و در منطقه صلح برقرار می‌شود.» درباره راه‌حل سیاسی نیز گفت موضع مشخصی نسبت به «راه‌حل دو دولتی» ندارد و «طبق آنچه توافق شود جلو خواهد رفت.» وی در عین حال بار دیگر تأکید کرد که خلع سلاح حماس از اولویت‌های فرایند آتش‌بس و پس از آن اقدامات مربوط به بازسازی و بازگشت آوارگان خواهد بود.
نتانیاهو هم بارها بر ادامه اشغال بخش‌هایی از غزه، نابودی حماس و مخالفت با راه حل دو دولتی و تشکیل کشور فلسطین تأکید کرده است. او بعد از اعلام آتش‌بس گفت: «ارتش اسرائیل در غزه خواهد ماند تا حماس سلاح خود را بر زمین بگذارد. توافق امضا شده بر خلع سلاح حماس و تبدیل غزه به منطقه عاری از سلاح تصریح دارد .»
به این ترتیب، با توجه به اختلافات عمیق حول موضوعات کلیدی، شانس پیشرفت این توافق مستقیماً به موضع سختگیرانه ترامپ در قبال اسرائیل و حماس، میزان پایبندی به همه مفاد طرح، مواضع دولت‌های عرب- مسلمان میانجی در رابطه با موضوعات مورد اختلاف و کوتاه آمدن حماس از مواضع خود در مقابل فشارهای آمریکا و دولت‌های میانجی بستگی دارد.
این در حالی است که پاریس نیز روز پنجشنبه ۹اکتبر میزبان نشستی بین‌المللی در سطح وزرای خارجه چند کشور اروپایی و عربی با محور بررسی «روز بعد از جنگ در غزه» و نیز اعلام حمایت از طرح ترامپ در مورد غزه بود. وزیر خارجه رژیم صهیونیستی با انتقاد شدید از میزبانی فرانسه اعلام کرد شرکت‌کنندگان می‌توانند درباره هر چه بخواهند گفتگو کنند، اما هیچ ترتیبی در غزه بدون موافقت اسرائیل قابل اجرا نخواهد بود.
چهارم. از سرگیری عادی‌سازی: از جمله خواسته‌های مهم ترامپ و از اهداف اعلام نشده در طرح ورای موضوع غزه، تلاش برای از سرگیری عادی‌سازی روابط عربی-اسلامی با اسرائیل، و حرکت قطار عادی‌سازی از ایستگاهی است که در آن تحت تأثیر طوفان الاقصی و پیامدهای آن متوقف شد. به همین دلیل ترامپ بعد از امضای طرح توسط حماس و اسرائیل ابراز امیدواری کرد که «توافق‌های صلح در خاورمیانه به‌سرعت گسترش یابد.» این نگرانی وجود دارد قضیه فلسطین وسیله مصالحه پیمان‌های ابراهیم شود.
طوفان‌الاقصی و پسلرزه‌های شدید پس از آن، فرصتی را برای مردم فلسطین فراهم کرد تا بتوانند حقوق ملی غصب شده خود تحت اشغال را فریاد بزنند و به گوش جهان برسانند. هفته گذشته گروهی متشکل از ۳۶کارشناس سازمان ملل متحد از طرح ترامپ به دلیل عدم تضمین پایان اشغال و عدم حمایت از حق تعیین سرنوشت فلسطینیان که در قوانین بین‌المللی گنجانده شده، انتقاد کردند. حق تعیین سرنوشت فلسطینیان و پیگیری توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود، در تضاد مستقیم با شکل اصلاح شده اشغال بیگانه مندرج در طرح ترامپ است.
این نگرانی وجود دارد که در حالی که طرح ترامپ ممکن است برای فلسطینی‌ها آرامش موقت ایجاد کند، اما به صلح دائم منجر نشود. برای تحقق صلح دائمی، به طرحی نیاز است که خواهان پایان اشغال باشد و با پرداختن به حق تعیین سرنوشت، مسئله اصلی تشکیل کشور فلسطین و حاکمیت فلسطین را مورد توجه قرار دهد. این طرح باید با تثبیت این نکته که حکومت از ابتدا در دست فلسطینیان و برنامه‌ریزی اقتصادی منحصراً در دست فلسطینیان است و هیچ عنصر خارجی در اعمال اراده آنها دخالت نمی‌کند، یک جدول زمانی روشن برای خروج اسرائیل و حاکمیت کامل فلسطین محقق کند. به گفته اسامه حمدان، عضو ارشد حماس خطاب به کشورهای منطقه و جامعه جهانی «هر کس می‌خواهد به ملت ما کمک کند، باید این کار را بدون هیچ‌گونه سناریوی قیمومت یا تحمیل حاکمیت انجام دهد.»
خواست مردم غزه و مقاومت پایان جنگ و اشغال و محاصره و شروع روند بازسازی و زندگی با عزت و کرامت تحت یک کشور متحد فلسطینی است. ترامپ و سایر کشورهای جهان باید بفهمند که غزه متعلق به مردم آن است و فقط باید توسط آنها اداره شود. دوران قیمومیت و استعمار و سرپرستی بین‌المللی در جهان به پایان رسیده است. هشت کشور عربی-اسلامی که ابتدا طرح ترامپ را دریافت و با آن موافقت کردند، به جای تلاش برای پیاده کردن بدون شرط طرح اصلاح شده ترامپ توسط اسرائیل، در آستانه مرحله دوم، برای پایان اشغال، خروج کامل اسرائیل از کل نوار غزه طبق یک جدول زمانی مشخص و مدیریت متحد فلسطینی برای غزه و کرانه باختری توسط نمایندگان مشروع همه طیف‌های فلسطینی اقدام کنند.
اطلاعات