نورنیوز-گروه فرهنگی: هفته وحدت امسال در حالی فرارسیده است که ایران در شرایطی کاملاً ویژه قرار دارد. ماه‌های اخیر با تنش‌های فزاینده و جنگ پرهزینه و سخت اسرائیل و آمریکا علیه ایران همراه بوده است؛ جنگی که نه‌تنها امنیت و اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار داد، بلکه شکاف‌ها و پرسش‌های جدیدی را در جامعه بر جای گذاشت. در چنین فضایی، «وحدت» دیگر صرفاً یک شعار یا توصیه اخلاقی نیست؛ بلکه ضرورتی تاریخی و حیاتی برای تداوم بقا، غلبه بر بحران‌های تحمیلی و ساختاری، و حرکت به سوی بازسازی و توسعه است.
از دهه‌ها پیش، هفته وحدت بیشتر با مفهوم «همگرایی شیعه و سنی» تعریف می‌شد؛ ضرورتی که همچنان پابرجاست و باید با تمام قدرت در مسیر تحقق کامل آن گام برداشت. اما امروز، شرایط پساجنگ نشان می‌دهد که ما علاوه بر وحدت درون‌دینی، بیش از هر زمان دیگر به وحدت ملی و اجتماعی در معنای گسترده آن نیز نیازمندیم. این وحدت شامل اقوام، مذاهب، جریان‌های سیاسی و همه لایه‌های اجتماعی است که باید با همدلی، کشور را از دل بحران‌های گذشته به سوی آینده‌ای پایدار سوق دهند. هرچند وحدت دینی و همگرایی میان مذاهب اسلامی، از اصلی ترین ارکان همبستگی اجتماعی در ایران به شمار می‌آید، اما توجه به سطح دیگری از وحدت و وفاق که وحدت ملی حول منافع ملی است ضرورتی مضاعف دارد.
الگوی پیامبر در روزهای پس از جنگ
سیره پیامبر اسلام (ص) به‌ویژه در سال‌های نخست هجرت به مدینه، سرشار از درس‌هایی برای امروز ایران است. پیامبر اکرم در شرایطی به مدینه وارد شد که جامعه نوپای اسلامی با خطرات بیرونی و درونی دست‌به‌گریبان بود. جنگ‌های بدر، احد و احزاب نه‌تنها فشار روانی و اقتصادی سنگینی بر مسلمانان وارد کرد، بلکه زمینه را برای اختلافات داخلی نیز فراهم می‌ساخت.
واکنش پیامبر اما درس‌آموز است: او به جای دامن‌زدن به شکاف‌ها، پیمان برادری میان مهاجران و انصار برقرار کرد تا نیازهای مادی و روحی هر دو گروه تأمین شود. با عقد «میثاق مدینه» نه‌تنها مسلمانان، بلکه یهودیان و دیگر قبایل را نیز در یک چارچوب سیاسی مشترک جای داد. پس از جنگ‌ها، پیامبر بیش از آنکه بر کیفر و تفرقه تأکید کند، بر همزیستی، عفو و بازسازی اجتماعی تمرکز داشت.
این الگو نشان می‌دهد که مرحله پس از جنگ، خطیرتر از خود جنگ است. زیرا اگر جامعه در این دوره به سمت شکاف و چنددستگی حرکت کند، پیروزی‌های نظامی نیز بی‌ثمر خواهد شد. پیامبر با ایجاد انسجام اجتماعی و نهادسازی سیاسی، پایه‌های تمدنی نوین را گذاشت که تا قرن‌ها تداوم یافت.
تجربه دیگر ملت‌ها نیز همین واقعیت را تأیید می‌کند. آلمان پس از جنگ جهانی دوم، با وجود ویرانی گسترده، توانست در سایه وحدت ملی، بازسازی اقتصادی موسوم به «معجزه آلمانی» را رقم بزند. ژاپن نیز پس از بمباران اتمی، با وحدت اجتماعی و انضباط ملی، در کمتر از سه دهه به یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان بدل شد. در هر دو مورد، شکاف‌های داخلی به حداقل رسید و اولویت ملی بر بازسازی و توسعه قرار گرفت.
در مقابل، کشورهایی که پس از جنگ در دام تفرقه گرفتار شدند، همچون لبنان پس از جنگ داخلی یا برخی کشورهای منطقه پس از جنگ‌های اخیر، سال‌هاست که از ثبات و پیشرفت محروم مانده‌اند. بنابراین، درس روشن تاریخ آن است که بازسازی بدون وحدت ممکن نیست.
ضرورت وحدت ملی در شرایط ایران
جنگ اخیر اسراییل و آمریکا علیه ایران اگرچه با ایستادگی و مقاومت مردم همراه بود، اما پیامدهای آن بر اقتصاد، زیرساخت‌ها و روان جامعه غیرقابل انکار است. از این رو، هفته وحدت امسال باید فراتر از گرامی‌داشت شعائر مذهبی، به یک مانفیست ملی برای بازسازی اجتماعی و اقتصادی کشور بدل شود. شاید ارکان این مانیفست را بتوان در این محورها احصا کرد:
1. وحدت دینی: همچنان ضروری است که شکاف‌های مذهبی میان شیعه و سنی کاهش یابد. تجربه مناطق مرزی ایران نشان داده است که همبستگی دینی، سپری مؤثر در برابر نفوذ دشمنان خارجی است.
2. وحدت قومی و اجتماعی: ایران کشوری با تنوع فرهنگی و قومی است. پس از جنگ، تأکید بر برابری فرصت‌ها و مشارکت همه اقوام در بازسازی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
3. وحدت سیاسی: جامعه ایران نیازمند گفت‌وگوی ملی میان جریان‌های مختلف است. سیره پیامبر نشان داد که حتی در سخت‌ترین شرایط، ظرفیت گفت‌وگو و تفاهم سیاسی باید زنده نگه داشته شود.
4. وحدت اقتصادی: بازسازی کشور بدون همکاری بخش خصوصی، نهادهای مردمی و دولت امکان‌پذیر نیست. وحدت در این سطح یعنی کنار گذاشتن منافع کوتاه‌مدت برای رسیدن به منافع ملی بلندمدت.
ایران تنها کشوری نیست که از پیامدهای جنگ آسیب دیده است؛ منطقه خاورمیانه دهه‌هاست گرفتار درگیری و آشوب است. هفته وحدت می‌تواند پیامی برای جهان اسلام نیز داشته باشد: اینکه قدرت مسلمانان نه در تفرقه، بلکه در همگرایی است. همان‌طور که پیامبر اکرم پس از جنگ‌ها با همزیستی و هم‌افزایی امت اسلامی را شکل داد، امروز نیز ایران می‌توان پرچمدار الگویی از وحدت منطقه‌ای شد که در برابر تهدیدهای مشترک همچون اشغالگری، افراط‌گرایی و فشار اقتصادی ایستادگی کند.
هفته وحدت امسال تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه یک لحظه تاریخی برای بازاندیشی در سرنوشت ایران است. در شرایطی که کشور از جنگ بیرون آمده و نیازمند بازسازی است، وحدت در همه سطوح، اعم از دینی، قومی، سیاسی و اقتصادی، تنها راه عبور از بحران‌ها و رسیدن به آینده‌ای مطمئن است. همان‌گونه که پیامبر اکرم (ص) در سخت‌ترین روزها با حکمت و تدبیر، جامعه‌ای پراکنده را به امتی نیرومند بدل کرد، امروز نیز ایران می‌تواند با تمسک به همان الگو، از مرحله پساجنگ عبور کند. این پیام روشن هفته وحدت است: همان‌طور که مقاومت، پیروزی در جنگ را رقم زد، وحدت است که پیروزی در صلح و بازسازی را ممکن می‌سازد.
نورنیوز