نورنیوز - گروه بین‌الملل: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، بار دیگر از احتمال مذاکره با ایران سخن گفت و مدعی شد نامه‌ای به آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی، ارسال کرده است. این ادعا در حالی مطرح شده که سیاست فشار حداکثری او علیه تهران همچنان پابرجاست. عباس عراقچی، دیپلمات ارشد ایرانی، در پاسخ تأکید کرد تا زمانی که این رویکرد خصمانه ادامه داشته باشد، ایران مذاکره را از سر نمی‌گیرد.
این موضع‌گیری، پرسشی اساسی را پیش می‌کشد: آیا غرب، به‌ویژه آمریکا و تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان)، واقعاً به حل دیپلماتیک تنش با ایران متعهد است یا همچنان بر تهدید و تحریم تکیه خواهد کرد؟
فشار حداکثری؛ اشتباه محاسباتی ترامپ
ترامپ و تیمش تصور می‌کردند خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ و تشدید تحریم‌ها، ایران را وادار به پذیرش توافقی جدید می‌کند، اما نتایج کاملاً برعکس بود:
- مقاومت ایران: تهران نه‌تنها تسلیم نشد، بلکه با گسترش برنامه هسته‌ای خود در چارچوب استفاده صلح‌آمیز و مطابق با معاهده NPT، ایستادگی‌اش را تقویت کرد.
- انزوای آمریکا: این سیاست به‌جای منزوی کردن ایران، شکاف میان واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش را عمیق‌تر کرد. اروپا از خروج از برجام یا فعال‌سازی مکانیسم ماشه خودداری کرد و زیر فشار آمریکا نرفت.
- خدشه به اعتبار آمریکا: خروج یک‌جانبه از توافقی مورد حمایت قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، جایگاه آمریکا را به‌عنوان مذاکره‌کننده‌ای قابل اعتماد تضعیف کرد.
اروپا در دوراهی استقلال و تبعیت
تروئیکای اروپا ظاهراً از برجام حمایت کرد، اما در عمل به تعهداتش پایبند نماند و تحت فشار آمریکا، سازوکارهایی مثل اینستکس را که برای دور زدن تحریم‌ها طراحی شده بود، به سرانجام نرساند. حالا که ترامپ از مذاکره می‌گوید، اروپا باید انتخاب کند: ادامه تبعیت از کاخ سفید یا اتخاذ سیاستی مستقل. برای احیای برجام یا دستیابی به توافق جدید، اروپا نیازمند گام‌های ملموس است:
- پایان دادن به وعده‌های پوچ و نشان دادن تعهد واقعی؛
- تقویت روابط اقتصادی با ایران از طریق سرمایه‌گذاری و توافق‌نامه‌ها؛
- فشار بر آمریکا برای لغو تحریم‌های غیرقانونی.
عراقچی: نشانه‌ای مثبت اما ناکافی
بازگشت عباس عراقچی به‌عنوان وزیر امور خارجه ایران، نشانه آمادگی تهران برای گفت‌وگوست؛ همان‌طور که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، اعلام کرده است. با این حال، این آمادگی مشروط به تغییر رویکرد غرب است.
توصیه‌هایی به غرب
برای برون‌رفت از بن‌بست کنونی، آمریکا و اروپا باید این اصول را بپذیرند:
1. توقف فشار حداکثری: تحریم‌ها ایران را تضعیف نکرده و لغو تدریجی آن‌ها تنها راه بازسازی اعتماد است.
2. تضمین پایداری توافق: ایران نگران تکرار خروج آمریکا از توافقات است؛ واشنگتن باید تعهدات خود را مستند و تضمین کند.
3. احترام به حاکمیت ایران: غرب باید حق ایران برای فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز را به رسمیت بشناسد و با همکاری، نگرانی‌ها را رفع کند.
4. پایان استاندارد دوگانه: نادیده گرفتن زرادخانه هسته‌ای اسرائیل در کنار فشار بر ایران به‌عنوان عضو NPT، اعتماد را از بین می‌برد.
5. مذاکره بر اساس احترام: گفت‌وگو تنها با احترام متقابل ممکن است؛ تهدید و ارعاب تنش را تشدید می‌کند.
فرصتی که شاید از دست برود
ایران و غرب در برهه‌ای حساس قرار دارند. تهران نشان داده که می‌تواند در برابر فشارها مقاومت کند. اگر ترامپ در ادعای مذاکره جدی است، باید از نمایش رسانه‌ای دست بکشد، تحریم‌ها را لغو کند و وارد گفت‌وگویی عادلانه شود. اروپا هم باید میان تبعیت از آمریکا و استقلال، یکی را برگزیند. زمان تنگ است و صبر ایران حد دارد. ادامه سیاست‌های گذشته می‌تواند درهای دیپلماسی را برای همیشه ببندد.