نورنیوز-گروه بین‌الملل: مذاکرات جدید روسیه و سوریه با محوریت حفظ پایگاه‌های نظامی و توسعه همکاری‌های اقتصادی آغاز شده است. دمشق به دنبال جبران خسارت‌های جنگ و بازگرداندن سرمایه‌های خارج‌شده است، در حالی که مسکو تلاش می‌کند نفوذ اقتصادی خود را در منطقه تقویت کند.
در پی سقوط حکومت بشار اسد در سوریه و ظهور تغییرات میدانی، نشریه «وال‌استریت ژورنال» گزارش داد که اکنون با قدرت گرفتن هیئت تحریر الشام، مسکو فرصتی را برای گسترش نفوذ اقتصادی خود در سوریه و حفظ پایگاه‌های نظامی‌اش در آنجا احساس می‌کند و این یک نزدیکی «غیرمنتظره» است.
پایگاه‌هایی که روسیه در امتداد سواحل سوریه ساخته بود، به این کشور اجازه می‌داد تا قدرت خود را در مدیترانه و آفریقا به نمایش بگذارد و همچنین اهداف شبه‌نظامیان، از جمله مواضع تحت کنترل حاکمان جدید سوریه، هیئت تحریر الشام، را هدف قرار دهد.
این رسانه آمریکایی می‌نویسد، اما با توجه به اینکه متحدان آمریکا در غرب آسیا از موضع دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در قبال سوریه مطمئن نیستند، در تأمین کمک‌های مالی اضطراری برای دولت جدید تعلل می‌کنند. این وضعیت، فرصتی غیرمنتظره برای روسیه فراهم کرده است تا نه تنها حضور خود را حفظ کند، بلکه آن را تقویت نماید.
در یکی از نخستین نشانه‌های ملموس گرم شدن روابط دو طرف، روسیه ماه گذشته معادل ۲۳ میلیون دلار به ارز رسمی سوریه را به بانک مرکزی دمشق تحویل داد. به گفته مقامات سوری و اروپایی، مسکو در حالی این اسکناس‌ها را برای اقتصاد بحران‌زده سوریه چاپ کرد که بیشتر کشورهای دیگر به دلیل ترس از تحریم‌ها از انجام این کار خودداری کرده بودند.
به گفته این منابع، این تزریق نقدینگی در حالی انجام شد که قطر و عربستان سعودی ارائه کمک‌های مالی چندین میلیون دلاری به دولت جدید سوریه را به تعویق انداخته بودند. آن‌ها گفتند که این کشورها در انتظار موضع واشنگتن هستند تا مشخص شود آیا تحریم‌های آمریکا علیه چهره‌های سابق که اکنون در قدرت هستند، لغو خواهد شد یا خیر.
دولت‌های سوریه و عربستان سعودی بلافاصله واکنشی نشان ندادند. کرملین هم به درخواست اظهار نظر پاسخی نداد.
مسکو که خود به دلیل جنگ در اوکراین تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار دارد، نگرانی مشابهی ندارد.
آنا بورشچفسکایا، کارشناس موسسه واشنگتن در امور خاورمیانه به وال استریت ژورنال گفت: «مزیت روسیه در مذاکره با سوریه این است که هیچ ملاحظات اخلاقی مانع آن نمی‌شود و می‌تواند بدون نیاز به اجماع، تصمیمات خود را اجرا کند. سؤال کلیدی این است که غرب چگونه موضع خود را مشخص کرده و با سوریه تعامل خواهد کرد تا دلایل وابستگی این کشور به روسیه کاهش یابد.»
بزرگ‌ترین دستاورد برای مسکو، حفظ پایگاه‌های نظامی‌اش در سوریه خواهد بود که در حالی که روسیه در جنگ با اوکراین مواجه است، به گسترش نفوذ آن کمک می‌کند.
براساس این گزارش، مذاکرات خصوصی طیفی از موضوعات را شامل شده است، از میلیاردها دلار نقدینگی و سرمایه‌گذاری در میادین گازی و بنادر گرفته تا احتمال عذرخواهی مسکو به دلیل ایفای نقش در بمباران مناطق و حتی درخواست مقامات جدید سوریه برای استرداد اسد.
به گفته مقامات اروپایی و سوری مطلع از مذاکرات، طرف روسی از بحث درباره درخواست تحویل رئیس‌جمهور سابق سوریه خودداری کرده است.
در مقابل، دیوید شنکر، دیپلمات سابق آمریکایی گفت که دولت ترامپ هنوز هیچ برنامه‌ای برای دولت جدید سوریه تدوین نکرده است. شنکر که در دولت نخست ترامپ ریاست بخش خاور نزدیک وزارت خارجه آمریکا را بر عهده داشت، گفت: «عدم مشارکت آمریکا در سوریه، مخالفت با بازگشت روسیه را دشوار می‌کند.»
رسانه آمریکایی می‌نویسد، یک توافق گسترده بین روسیه و سوریه بسیاری از روابط قدیمی میان دو کشور را احیا خواهد کرد. در دوران اسد، سوریه یکی از وفادارترین متحدان روسیه بود، در حالی که روسیه یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری سوریه محسوب می‌شد. در آن زمان، شرکت‌های روسی میلیاردها دلار در سوریه سرمایه‌گذاری کرده بودند که شامل استخراج نفت از میادین سوریه و فرآوری گاز طبیعی برای صادرات می‌شد.
توافق‌های اقتصادی در ازای پایگاه‌های نظامی؟
مذاکرات زمانی آغاز شد که میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه روسیه، و الکساندر لاورنتیف، نماینده این کشور در امور سوریه، در ماه ژانویه وارد این کشور شدند.
هدف آن‌ها مذاکره درباره آینده پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی طرطوس روسیه بود، اما به گفته منابع آگاه از مذاکرات، این گفتگوها به سرعت گسترده‌تر شد و شامل روابط اقتصادی وسیع‌تری گردید.
وال استریت ژورنال می‌نویسد، رابطه «شکننده» میان روسیه و رهبران جدید سوریه، پس از اولین تماس تلفنی میان پوتین و احمد الشرع، سرکرده هیئت تحریر الشام که ریاست جمهوری موقت سوریه را بر عهده گرفته است، شتاب گرفت. آن‌ها درباره روابط سیاسی، تجاری و اقتصادی گفتگو کردند، از جمله آمادگی روسیه برای «بهبود وضعیت اجتماعی-اقتصادی سوریه» که کرملین در بیانیه خود به آن اشاره کرد.
چند روز بعد، مسکو یک هواپیمای حامل اسکناس را به سوریه ارسال کرد. در همین حال، سوریه تا حدی به دلیل تمایل به گسترش روابط با متحدانی فراتر از ترکیه، که نقش کلیدی در حمایت از اعضای هیئت تحریر الشام داشت، به این مذاکرات علاقه‌مند است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، چند روز پس از سقوط حکومت اسد، تاجران و مقامات خود را به دمشق فرستاد و نیروهای نظامی ترکیه را در بخش‌هایی از شمال سوریه مستقر کرد.
رسانه آمریکایی می‌نویسد، دمشق تلاش کرده است مذاکرات خود با روسیه را به عنوان تلاشی برای دریافت غرامت بابت رنج و ویرانی‌هایی که نیروهای روسی در جریان بمباران‌های شدید در حمایت از اسد ایجاد کردند، جلوه دهد. به گفته این منابع، مذاکره‌کنندگان سوری اعلام کرده‌اند که دولت جدید خواهان بازگرداندن سرمایه‌هایی است که نظام سابق به روسیه منتقل کرده است.
در این گزارش آمده است که بر اساس اسناد گمرکی، بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، بانک مرکزی سوریه حدود ۲۵۰ میلیون دلار به یک بانک دولتی در مسکو ارسال کرده است. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ گروه ضدفساد گلوبال‌ویتنس، اعضای خانواده اسد بیش از ۴۰ میلیون دلار آپارتمان در روسیه خریداری کرده‌اند.
پس از تماس پوتین با احمد الشرع معروف به ابو محمد الجولانی، ریاست جمهوری سوریه اعلام کرد که پوتین وزیر خارجه این کشور را به مسکو دعوت کرده است.
به گفته منابع آگاه از مذاکرات، پوتین همچنین اعلام کرده بود که روسیه آماده است شرایط توافقات امضا شده میان روسیه و سوریه در دوران اسد را مورد بررسی قرار دهد، که این یکی از خواسته‌های اصلی دولت جدید سوریه بود. این قراردادها شامل فاز جدیدی از ساخت بندر طرطوس که متوقف شده بود، توسعه میادین عظیم گاز طبیعی در دریا، معادن فسفات و منابع هیدروکربنی در منطقه پالمیرا و همچنین احداث یک کارخانه کود شیمیایی در حمص در مرکز سوریه هستند.
وال استریت ژورنال می‌نویسد، در واقع، این مذاکرات بلندپروازی‌های گسترده و دیرینه اقتصادی روسیه در سوریه را احیا کرده است. طبق این گزارش، اسد از بسیاری جهات به یک «شریک ناامیدکننده» برای مسکو تبدیل شده بود. همچنین این رسانه می‌نویسد که در هفته پیش از سقوط اسد، رژیم صهیونیستی تلاش کرد با دولت جدید ترامپ معامله‌ای را میانجی‌گری کند.
در این گزارش آمده است: «اکنون روسیه فرصتی تازه برای بازسازی حضور خود در سوریه دارد، در حالی که دمشق ممکن است شریکی یافته باشد که بتواند در برابر نفوذ ترکیه و ایران، دو قدرت اصلی منطقه، مقابله کند.»
یک مقام سوری مطلع از مذاکرات به وال استریت ژورنال گفت: «با وجود جرایم روسیه در بمباران‌ها و تأمین تسلیحات برای نظام سابق، سوری‌ها می‌گویند که می‌خواهند صفحه جدیدی را باز کنند.»