نورنیوز- گروه بین‌الملل: سوریه روزهای حساسی را پشت سر می‌گذارد. تحولات اخیر، نه‌تنها در سطح داخلی، بلکه در معادلات منطقه‌ای نیز تأثیرات شگرفی داشته است. احمد الشرع، مشهور به ابومحمد الجولانی، رهبر سابق هیئت تحریر الشام، اکنون بر مسند ریاست‌جمهوری سوریه نشسته است؛ تحولی که تا چند ماه پیش، حتی در گمانه‌زنی‌های بدبینانه هم مطرح نمی‌شد.
در همین حال، سفرهای دیپلماتیک به سوریه افزایش یافته است. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، اولین رهبر خارجی بود که پس از این تغییرات، وارد دمشق شد و مستقیماً با الجولانی دیدار کرد. این سفر، نه‌تنها نشان‌دهنده مشروعیت‌بخشی به حکومت جدید سوریه بود، بلکه پیامی قوی به دیگر بازیگران منطقه‌ای ارسال کرد که قطر همچنان نقش کلیدی خود را در تحولات سوریه حفظ کرده و آماده است تا از دولت جدید حمایت کند.
چرا امیر قطر به عنوان اولین رهبر خارجی به سوریه جدید سفر کرد؟
قطر در سال‌های گذشته از حامیان اصلی مخالفان مسلح دولت بشار اسد، به‌ویژه هیئت تحریر الشام، بوده است. در حالی که ترکیه تمرکز خود را بر گروه «ارتش ملی سوریه» معطوف کرده بود، دوحه، حمایت مالی و سیاسی از تحریر الشام را بر عهده داشت. سفر امیر قطر به دمشق، این پیام را مخابره کرد که این کشور همچنان به ایفای نقش در سوریه ادامه خواهد داد و قصد ندارد میدان را به رقبای منطقه‌ای خود به‌ویژه عربستان ، واگذار کند.
اما سفر شیخ تمیم تنها یک اقدام تاکتیکی نبود. این اقدام، چراغ سبزی به بازیگران بین‌المللی نیز محسوب می‌شود که حکومت جدید سوریه را به‌عنوان واقعیتی غیرقابل انکار بپذیرند. این پیام به‌ویژه به کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا، مخابره شد که حالا، تغییر قدرت در سوریه فراتر از یک درگیری داخلی، به یک تحول ساختاری در نظم منطقه‌ای تبدیل شده است.
ورود عربستان به بازی
در حالی که قطر سعی در تحکیم نفوذ خود در سوریه جدید دارد، عربستان سعودی نیز بیکار ننشسته است. سفر وزیر امور خارجه عربستان به دمشق و سفر الجولانی به ریاض به عنوان اولین سفر خارجی او به‌عنوان رئیس‌جمهور سوریه، نشان از تلاش عربستان برای مهندسی آینده سیاسی این کشور دارد.
ریاض به‌طور سنتی، رابطه خوبی با گروه‌های وابسته به اخوان‌المسلمین نداشته و همواره در این زمینه تحت فشار امارات و مصر بوده است. اما حالا، با ورود عربستان به معادلات جدید سوریه، به نظر می‌رسد ریاض قصد دارد از ترکیه و قطر در رقابت برای نفوذ در دمشق پیشی بگیرد. این اقدام، همچنین می‌تواند راهی برای مدیریت نفوذ ایران و روسیه در سوریه باشد.
پیامدهای تحولات جدید
تحولات اخیر، پرسش‌های مهمی را درباره آینده سوریه مطرح می‌کند. آیا این تغییرات می‌تواند به ثبات پایدار در این کشور منجر شود، یا صرفاً آغاز یک مرحله جدید از رقابت‌های منطقه‌ای است؟
نخستین پیامد این تغییرات، احتمال کاهش تحریم‌های بین‌المللی علیه سوریه است. اگر عربستان بتواند از طریق تعامل با حکومت جدید، آمریکا و اروپا را به کاهش فشارهای اقتصادی متقاعد کند، مسیر بازسازی سوریه هموار خواهد شد. در غیر این صورت، سوریه ممکن است همچنان در وضعیت بحرانی اقتصادی باقی بماند.
دومین پیامد، شکل‌گیری رقابتها و احیانا جدید در منطقه است. با ورود عربستان به معادلات سوریه، رقابت این کشور با ترکیه و قطر شدت خواهد گرفت. از سوی دیگر، امارات و مصر که همواره نگاهی بدبینانه به گروه‌های اسلام‌گرا داشته اند، احتمالاً در برابر این تغییرات موضعی محافظه‌کارانه خواهند گرفت.
سفر امیر قطر به دمشق و الجولانی به ریاض نشان می‌دهد که نظم جدیدی در حال شکل‌گیری است؛ نظمی که دیگر نه بر مبنای درگیری‌های نظامی، بلکه بر اساس بازی‌های دیپلماتیک و ژئوپلیتیکی تعریف خواهد شد.