رسانههای خارجی ـ نیکی آسیا: تا قبل از حمله غافلگیرانه حماس به شهرکها، مزارع و پایگاههای اسرائیل در اطراف نوار غزه در 7 اکتبر، اسرائیل در مسیر دستیابی به توافق بالقوهای بود که بر اساس آن روابط دیپلماتیک عادی با عربستان سعودی برقرار میکرد.
چنین توافقی میتوانست نشاندهنده دستاورد بزرگ تلاش تحت رهبری ایالات متحده برای متقاعد کردن دولتهای مسلمان به کنار گذاشتن خصومت خود با دولت یهود در ازای دریافت امتیازات ویژه از سوی واشنگتن باشد.
توافقهایی که با میانجیگری آمریکا به نام «توافق ابراهیم» شناخته میشود، این توافق پیش از این باعث شده بود که اسرائیل در سه سال گذشته روابط خود را با امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و تا حدی سودان عادی کند.
ایران هرگز بخشی از چنین بحثهایی نبوده و در واقع هرگز نخواهد بود. در حالی که عربستان سعودی و بسیاری از کشورهای عربی متحد آن مدتها چشمانداز پذیرش اسرائیل بهعنوان همسایه را به عنوان بخشی از «راهحل دو دولتی» که در آن کشور فلسطین نیز ایجاد و پذیرفته شده است، در نظر گرفتهاند، ایده هر نوع صلح با اسرائیل از زمان انقلاب 1979 که جمهوری اسلامی آن را ایجاد کرد، برای ایران نفی شده است.
پیش از آن، در زمان شاه محمدرضا پهلوی، ایران و اسرائیل از روابط غیررسمی نزدیکی برخوردار بودند، زیرا اسرائیل انزوای همسایگان عرب خود را با روابط کارکردی با کشورهای پیرامونی که عمدتاً مسلمان اما عرب نبودند، از جمله ترکیه و پاکستان خنثی کرد. پهلوی به نوبه خود ایران را از جنگ کشورهای عربی با اسرائیل و همچنین تحریم نفتی آمریکا و متحدانش در سال 1973 به دلیل حمایت آنها از اسرائیل دور نگه داشت.
اما از زمان استقرار انفلاب اسلامی در سال 1979، بیانیههای رسمی ایران از اسرائیل به عنوان «غده سرطانی» یاد میکند که باید از خاورمیانه حذف شود. در نتیجه این موضع، ایران بلافاصله پس از انقلاب، با استناد به تصمیم قاهره مبنی بر امضای توافقنامه کمپ دیوید با اسرائیل در سال 1978، روابط خود را با مصر قطع کرد.
موضع ایران در قبال اسرائیل کاملاً متفاوت از موضع آن در قبال آمریکا، دشمن اصلی آن است. در مورد اسرائیل، تهران به سادگی نمیپذیرد که این کشور حتی وجود داشته باشد، در حالی که در مورد واشنگتن، صرفاً عدم روابط دیپلماتیک است.
در عمل این بدان معناست که هیچ گونه تماس و مذاکره با اسرائیل مجاز نیست. از اوایل دهه 1980، ورزشکاران ایرانی از رقابت رو در رو با اسرائیلی ها در مسابقات ورزشی منع شده اند و دارندگان پاسپورت ایرانی نمی توانند به «فلسطین اشغالی» سفر کنند.
در مورد اسرائیل، موضع ایران این است که همه فلسطینیهایی که از سال 1948 سرزمینهای تحت کنترل اسرائیل را ترک کردهاند و همچنین فرزندان آنها حق بازگشت دارند. موضع آن این است که وقتی کسانی که میخواهند این کار را انجام دهند، باید یک همهپرسی در میان همه «ساکنان بومی» منطقه - چه مسلمان، چه مسیحی و چه یهودی- برگزار شود تا در یک اقدام جدید درباره یک نظام سیاسی جدید برای آینده خود تصمیم بگیرند.
این طرح آرمان گرایانه که در تضاد اساسی با مفهوم دو دولتی بودن دولتهای مستقل اسرائیلی و فلسطینی در کنار یکدیگر قرار دارد، از سوی هیچ دولت دیگری مورد حمایت قرار نگرفته است.
ایران حمایت عمومی این کشور از گروههای شبه نظامی مسلح فلسطینی از جمله حماس و جهاد اسلامی فلسطین را آشکار اعلام می کند. این گروهها بخشی از آنچه تهران به عنوان محور مقاومت توصیف میکند، ائتلافی غیررسمی هستند که همچنین گفته میشود شامل حزب الله لبنان، رژیم بشار اسد سوریه، گروههای شبه نظامی شیعه در عراق و جنبش حوثیها در یمن است.
نکته قابل توجهی که باید به آن توجه کرد این است که بر خلاف دیگر جنبشهای این محور که مانند خود ایران تحت رهبری شیعیان هستند، دو گروه فلسطینی از غزه تحت سلطه مسلمانان سنی هستند. حضور آنها به کاهش انتقاد اعراب مبنی بر اینکه سیاست خارجی ایران با هدف ترویج اسلام شیعی هدایت میشود، کمک می کند.
از دیدگاه تهران، جنگ اسرائیل و حماس چندین هدف مهم را پیش برده است.
اولاً، روند عادی سازی عربستان و اسرائیل را متوقف کرده است. تهران پیشتر پیمان ابراهیم را محکوم کرده بود و آن را «خنجری به پشت مردم مظلوم فلسطین» خواند. یکی از جنبههای ضمنی تلاش تحت رهبری ایالات متحده، گرد هم آوردن اسرائیل و کشورهای خلیج فارس به عنوان دشمنان مشترک ایران بود. این استراتژی برای منزوی کردن تهران هم به دلیل درگیری غزه و هم با عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی که با میانجیگری چین در ماه مارس انجام شد، تضعیف شده است .
دوم، این درگیری به شدت به وجهه و اعتبار اسرائیل لطمه زده است، هم از طریق نشان دادن آسیب پذیری آن و هم با توجه به وحشیگری خونین آن نسبت به غیرنظامیان فلسطینی. این درگیری همچنین منابع و توجه اسرائیل را برای مدت طولانی محدود خواهد کرد، به این معنی که کمتر قادر به انجام اقدامات خرابکارانه یا ترور در داخل ایران خواهد بود.
با این حال، علی رغم حمایت ایران از حماس، واضح است که تهران در این مرحله از گسترش جنگ فراتر از غزه حمایت نمی کند. این کشور از مداخله مستقیم در درگیری امتناع کرده است و حزب الله، وفادارترین نیروی نیابتی آن در امتداد محیط اسرائیل، از حملات گسترده خودداری کرده است. در عین حال، تهران اصرار دارد که متحدان شبه نظامیاش نیابتی نیستند و مستقل عمل میکنند.
به دلیل ترکیب پیچیده ایدئولوژی و عمل گرایی، رهبری ایران ترجیح میدهد که درگیری کنونی محدود به غزه بماند و به طور قابل توجهی به لبنان و سوریه سرایت نکند. جنگ در حال پیشبرد اهداف ایران است بدون اینکه آن را وارد یک درگیری گسترده کند که به راحتی میتواند از کنترل خارج شود.
نشر مطالب درستون «از رسانههای خارجی» به معنی تأیید محتوای آن نیست بلکه صرفاً با هدف اطلاعرسانی صورت میگیرد
روزنامه ژاپنی نیکی آسیا