نورنیوز یکشنبه 26 اسفند 1403 | ساعت 22:11
یکشنبه 26 اسفند 1403 | ساعت 22:11
×
فرهنگی
شناسه خبر : 155583
تاریخ انتشار :

گزارش «نورنیوز» از ایران و ایران‌دوستی استاد محمدعلی اسلامی ندوشن

آغوش بگشای ایران!

استاد اسلامی ندوشن در توضیح منظورش از ایران می‌نویسد: «ایران گذشته از آب و خاک یک "خزانۀ ماندگار" است و این یادگارها هستند که ما را پایبند می‌کنند. اگر بخواهم در یک کلمه ساده بگویم که منظور از ایران چیست خواهم گفت شهر یادگار و خزانه انس و دلبستگی‌ها.»

نورنیوز - گروه فرهنگ و جامعه: « پربار زندگی کرده‌ام؛ تاحدی شبیه به آن گیاهِ نوکِ تپه که باد، آن را از کمر درهم شکست ولی شادمان بود که در عوض، هردوسوی تپه را دیده است.» این تمثیل درخشان، سزاوارترین تصویری است که استادِ زنده یاد محمد علی اسلامی نُدوشن، از ۹۷ سال زندگیِ لبالب از آفرینشگری‌اش رسم کرده است.  تپه‌ای که این مهرگیاهِ سرسخت روی آن رویید، تقاطعِ چهار اقلیم بود: قدیم و جدید؛ مغرب زمین و مشرق زمین.

 او، نقطۀ مرکزی این تقاطع را سرزمین ایران می‌دانست، اقیانوس محتومی که انگار تمام رودهای جهانِ فرهنگ را از هرجا که جوشیده باشند، آخرالامر در خود به آرامش می‌رساند؛ از همین منظر می‌گفت: «ایران، شرق را شرق نگه داشت و غرب را غرب، و خودِ او در این میان نیمه شرقی – نیمه غربی شد و به طور کلی سرنوشتش آن گشت که بار دوگانه‌ای بر دوش داشته باشد.»

اسلامی ندوشن خود را «راه‌نشین چهارمرز» می‌خواند؛ ‌صفتی که هم خود را و هم نسل خود را برازنده آن می‌دانست. می‌گفت: نسل من،‌ یگانه نسلی بود که هم تجربۀ نشستن بر پشت شتر را داشت و هم شانس سوار شدن بر جمبوجت را. هم با خنیاگران شور و شهناز اخت بود و هم با نوازندگان آثار باخ و بتهوون جفت. هم بیهقی می‌خواند و هم بِرِشت.

از آن نسل رؤیایی و طلایی اکنون افرادی به عدد انگشتان یک دست باقی مانده‌اند. آنچه حلقه‌های این زنجیره‌ی زرین را به هم پیوند می‌داد، دل باختن به تاریخ ایران، پای فشردن بر فرهنگ ایران و عشق ورزیدن و شفقت داشتن به انسانِ ایرانی بود.

استاد ندوشن جایی با زبان آغشته به تفاخر گفته است «در ۵۰ سال اخیر، هیچ کس بیشتر از من نام ایران و فرهنگ را بر قلم نیاورده است». ایرانی که او از روزگار کودکی و بی‌نصیبی در بیابانهای یزد شناخته بود؛ ایرانی که هیچ‌کس از اهالی روستایش، تصوری از مرزهای فرهنگی و جغرافیایی‌اش نداشتند.

او با نثری نجیب که لبالب از زور الفاظ و نیروی کلمات است، قلمش را نذر ایران کرد و اسبش را در دو میدان هِی کرد . خودش می‌گفت: « قلم خود را در دو خط افقی و عمودی حرکت داده‌ام: افقی یعنی مسائل روز ایران که ما در یکی از حساس‌ترین دوره‌هایش زندگی کرده‌ایم. عمودی یعنی گذشتۀ این کشور که در تاریخ و ادب و فکرش مطرح بوده است»؛ گذشته‌ای که به گفته او، با شاهنامه ماندگار شد.

روانشاد محمد علی اسلامی ندوشن به اعتبار این تکاپوی بی‌پایان، سرزمین مادری و خانه پدری ایرانیان را دوباره کشف کرد. هرچند، سال‌ها در دانشگاه‌های معتبر درس گفت و دهه‌ها در فضای رسانه‌ای و مطبوعاتی میهن، جستارنویسی و روزنامه‌نگاری و رسانه‌داری کرد، اما چیزی که هیچگاه از سرش نیفتاد و از دلش نرفت، قلم و گفتار بود. خود در این باره گفته است: «چون کیمیاگری بودم که از حروف، چشمداشتِ جادو دارد. می‌دانستم که کردار، جنبه عملی دارد و سود می‌آورد، ولی من چیزی بیشتر از سود می‌طلبیدم و آن، گشایشِ وجود بود. آن را در قلم و گفتار می‌جستم.»

 قوّت این قلمِ مقتدر و سحرانگیز از کجا بود که نثر او را از نمونه‌های رشک‌برانگیز و قابل تفاخر ایرانیان در گونه «نویسندگی خلاق» و نیز از مصادیق ممتاز و درخشان نثر معاصر فارسی کرد؟

اسلامی ندوشن طرز نگارش خود را به «بارانِ نم‌نم» تشبیه می کند. او پیش سعدی کلاه برمی‌دارد:« سعدی برای من به منزله شیر آغوز بود برای طفل که پایه عضله و استخوان‌بندی او را می‌نهد.»  اکنون نثر بی‌رقیب و زلال اسلامی ندوشن خصوصاً در زندگینامه چهارجلدی خودنوشتش با نام «روزها» مثل مادیانی مغرور و خواستنی در گلّه اسب‌های سربه هوا، مادری و مِهتری می‌کند و در میان‌شان انگشت‌نما است. اما ایران که در چشم اسلامی ندوشن چنین محتشم و حرمت‌دار است آیا همین قطعه خاکی محصوری است که زیر پهنۀ خزر و فرازِ سر فرورفتگی خلیج فارس جای گرفته یا از ایران چیزی دیگر مراد می‌‎کرد؟

او زمین و مرز و جغرافیا را البته ناچیز و هیچ نمی‌انگاشت اما از خاک‌پرستی هم دور بود. انگار ماهیتی حریرگون در تعریف ایران سراغ می‌گرفت؛ چیزی که در ظاهر شباهت‌هایی به رمانتیسم قومی و نژادی دارد اما در واقع، نوعی اصیل از ناسیونالیسم فرهنگی است.

 اسلامی ندوشن در توضیح منظورش از ایران می‌نویسد: «ایران گذشته از آب و خاک یک "خزانۀ ماندگار" است و این یادگارها هستند که ما را پایبند می‌کنند. اگر بخواهم در یک کلمه ساده بگویم که منظور از ایران چیست خواهم گفت شهر یادگار و خزانه انس و دلبستگی‌ها.»   

اسلامی ندوشن گو اینکه عمر را یکسره نثار عشق‌بازی با فرهنگ ایران و ارادت‌ورزی به انسان ایرانی کرد و باوری راسخ داشت که ایران از پس هر ویرانی "ققنوس وار از خاکستر خود برخاسته و روزگار آبادش را مکرر کرده است" اما هیچگاه از نقد خُلقیات ایرانیان در سیاست و فرهنگ و آموزش و زندگی روزمره نیزغافل نماند. خود را یک «ناظر نگران» لقب می‌داد که زبانش در نقد فرهنگ ایران همان‌قدر می‌چرخید که در تمجید و ستایش آن. مثل سوزنبانی مسئول،‌ گوشش را روی خط آهن خوابانده بود تا صدای پیشرسِ قطارِ تحولات را بشنود و به ایرانیان نهیب بزند تا زیر سیلِ بنیان برافکنی که جهانِ آشوبناکِ کنونی به راه انداخته، غفلتا مدفون نشوند.

جالب اما این بود که در هیچ‌حالی امید و ارادتش به ایران کاستی نگرفت؛ چنانکه خود گفته است: «من این خوشباوری را داشته‌ام که در هیچ موقعیتی از این کشور امید برنگیرم. یک نیروی مرموز، یک هسته‌ی زایا که نگفتنی است در قعر فرهنگ این سرزمین و مردم آن می بینم که دلم را قرص نگاه می‌دارد.»  

محمد علی اسلامی ندوشن جایی در یک تحلیل درخشان از معنای سعادتمندی، خوشبختی را «هنر ترک و طلب» دانسته بود. هنری که بر آدمی معلوم می‌کند چه باید بخواهد و چه نخواهد. او خود به نظر می‌رسد از این هنر بهره‌ای بی‌زوال داشت و می‌دانست چه را طلب کند و چه را ترک نماید.


نورنیوز
اخبار مرتبط
گزارش تصویری | تشییع پیکر زنده‌یاد دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن
دوشنبه 1402/08/29 ساعت 13:36
گزارش تصویری | تشییع پیکر زنده‌یاد دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن
نورنیوز ـ گروه عکس: مراسم بدرقه پیکر محمدعلی اسلامی ندوشن، دوشنبه 29 آبان ماه 1402 از محل دانشکده ادبیات تا دانشکده حقوق دانشگاه تهران، که سال‌ها در آن تدریس کرده بود برگزار شد.
آغوش بگشای ایران!
شنبه 1402/08/27 ساعت 19:03
«رادیونور» به مناسبت بازگشت پیکر استاد محمدعلی اسلامی ندوشن تقدیم می‌کند
آغوش بگشای ایران!
«ایران» برای هرکدام از ایرانیان منظومه‌ای از تاریخ شخصی و جمعی است؛ «رادیو نور» در پادکستی که به مناسبت بازگشت پیکر استاد محمد علی اسلامی ندوشن تقدیم می‌کند، از ایرانِ ندوشن می‌گوید؛ ایرانی که این نویسنده و پژوهشگر ایران‌شناس و ایران‌دوست را چنان شیفته کرد که حال پیکر به امانت‌مانده‌اش در کانادا برمی‌گردد تا طبق وصیت او در نیشابوری دفن شود که به گفته استاد ندوشن، «بلاکشیده‌ترین شهر» است. در تهیه این پادکست، بخشی از زندگی‌نامه استاد ندوشن را با صدای خود ایشان که قبلا منتشر شده، می‌شنوید.
نظرات
آگهی تبلیغاتی

آخرین اخبار

آتش به جان زریبار افتاد
آتش‌سوزی هورالعظیم ، مدارس و ادارات خوزستان را تعطیل کرد
رهبر انصارالله یمن: هدف آمریکا از حملات به یمن حمایت از دشمن صهیونیستی است+ فیلم
پزشکیان: آموزه‌های قرآن را در جامعه ترویج دهیم
تراکتور صدر را از پرسپولیس پس‌گرفت!جدول رده بندی
ایران حمله به اتوبوس حامل نظامیان در بلوچستان پاکستان را محکوم کرد
دعوت 7 بازیکن جدید به تیم ملی فوتبال
نورنما | نوستالوزی خفن ترین موبایل های قرن
واکنش قالیباف به افزایش 45درصدی حقوق کارگران
روایت عراقچی از سفر چند ساعته خود به عمان
سفر هیات مذاکره کننده رژیم صهیونیستی به قاهره
کامران کاتوزیان درگذشت/تسلیت وزیر ارشاد
بررسی تقویم سال 1404: تعطیلات سال آینده چند روز است؟
تراکتور با غلبه بر گل گهر به صدر جدول رسید+ جدول رده بندی
ثبت یک فوتی و 41 مصدوم در حوادث چهارشنبه‌سوری تهران
پیام ترامپ از حمله به یمن!
حمله انصارالله به ناو هواپیمابر آمریکایی
عکس های منتخب ایران،26 اسفند1403
پوتین و ترامپ گفت‌وگو می‌کنند
آمریکا پیشنهاد حماس را رد کرد/قابل قبول نبود
پادکست | حضرت یحیی:پیامبر پاکی و معجزه
افزایش 200 درصدی قیمت مواد غذایی در غزه/ هیچ غذایی از دوم مارس وارد نشده
توضیح قائم‌پناه درباره آمار محبوبیت رئیس جمهور
ذوب‌آهن 1 - استقلال 1
سود بازرگانی واردات خودروی کارکرده معادل خودروی نو شد
تأکید پزشکیان بر ضرورت اطلاع‌رسانی از اقدامات درباره مبارزه با قاچاق کالا و سوخت
جزییات محدودیت‌های ترافیکی نوروزی اعلام شد
آمریکا مجددا ایران را تهدید کرد
اعلام جزئیات تعطیلی سینماها در شب‌های قدر
خانواده‌ای نه چندان «معمولی»!
دو هفته مرخصی پدران شاغل پس از تولد فرزند به قوت خود باقی است
نخستین پرواز هواپیمای فلای دبی در فرودگاه قشم بر زمین نشست
واریز مرحله نخست سود سهام عدالت آغاز شد
1403، ایران و مقاومت در موقعیتی برتر
سال سرنوشت /وضعیت کنونی ایران و ضرورت تغییر راهبردها
انتصاب علی منتظری به عنوان سرپرست جهاد دانشگاهی
معمای نامه ترامپ
واکنش پزشکیان به طرح احیای وزارت بازرگانی
پسکوف: پره‌های سیاست خارجی اروپا با باد آمریکا تغییر جهت می‌دهد
مازوت سوزی در اصفهان متوقف شد
جزئیات ممنوع‌المعامله شدن صاحبان خودروهای لوکس
بازار سرمایه با 16 هزار واحد مثبت شد
واریز 7000 میلیارد تومان سود سهام عدالت
واریز مابه‌التفاوت پاداش پارالمپیکی‌ها از فردا
پایان دوبله سنتی با هوش مصنوعی
بررسی ابعاد تجاوز آمریکا و انگلیس به یمن؛ باتلاقی در انتظار ترامپ
رونمایی از لوگوی جدید «ایران‌خودرو»
کشف غاری تاریخی در حیاط خانه‌‎ای در کاشان!
نورنما | جزیره هرمز،جواهر سرخ خلیج فارس در جنوب ایران
کشف 11 تن گوشت اسب در سنندج